Fizika,2 qism 20

Ê-måzînlàr. 1950- yillàrdàn bîshlàb kàshf qilinàdigàn zàrràlàr-

ning  sîni  kåskin  îrtib  bîrdi.  Bulàr  qàtîrigà  Ê-måzînlàr  hàm

---

154

kiràdi.  Ulàrning  zàryadi  musbàt,  mànfiy,  nîl  bo‘lishi  mumkin.

Ìàssàlàri  esà  966–974m

e

  àtrîfidà.

Gipårînlàr.  Êåyingi  zàrràlàr  guruhi  gipårînlàr  dåyilàdi.

Ulàrning  màssàlàri  2180m

e

  dàn  3278m

e

  gàchà  îràliqdà  bo‘làdi.

Råzînànslàr. Êåyingi pàytlàrdà yashàsh dàvrlàri judà kichik

bo‘lgàn  råzînànslàr  dåb  ataluvchi  zàrràlàr  kàshf  qilindi.  Ulàrni

båvîsità qàyd qilishning ilîji bo‘lmày, vujudgà kålgànini pàrchàlà-

nishidà  hîsil  bo‘lgàn  màhsulîtlàrgà  qàràb  àniqlànàdi.

Umumàn îlgàndà, dàstlàbki pàytlàrdà bîr-yo‘g‘i bir nåchtà-

ginà  và  màtåriyaning  eng  jàjji  g‘ishtchàlàri  dåb  hisîblàngàn

elåmåntàr  zàrràlàr,  kåyinchàlik  shu  qàdàr  õilmà-õil  và  shu

qàdàr  muràkkàb  bo‘lib  chiqdi.

Àntizàrràlàr.  Birinchi  àntizàrrà  –  elåktrînning  àntizàrràsi

(qàràmà-qàrshi  zàrràsi)  –  pîzitrîn  kàshf  qilingàndàn  so‘ng,

bîshqà  zàrràlàrning  hàm  àntizàrràsi  yo‘qmikàn,  dågàn  sàvîl

tug‘ildi.  Ànti prîtîn  1955- yildà  mis  nishînni  prîtînlàr   bilàn

bîmbàrdimîn  qilish  nàtijàsidà  hîsil  qilindi.  1956- yildà  esà

àntinåytrîn  kàshf  qilindi.  Hîzirgi  pàytdà  hàr  bir  zàrràning  o‘z

àntizàrràsi,  ya’ni  màssàsi  và  spini  tång,  zàryadi  esà  qàràmà-

qàrshi  bo‘lgàn  zàrrà  màvjudligi  àniqlàngàn.

Elåktrîn  và  prîtînlàrning  àntizàrràlàri  zàryadining  ishîràsi

bilàn  fàrq  qilsà,  nåytrîn  và  àntinåytrîn  õususiy  màgnit  mî-

måntlàrining  ishîràsi  bilàn  fàrq  qilàdi.  Zàryadsiz  zàrràlàr

fîtîn, p

0

-måzînlàrning o‘zlàri và àntizàrràlàrining fizik õîssàlàri

bir  õil.

Àntizàrràlàr  to‘g‘risidà  mà’lumîtgà  egà  bo‘lgàndàn  kåyin

o‘quvchidà  zàrrà  và  àntizàrrà  uchràshib  qîlsà  nimà  bo‘làdi,

dågàn sàvîl tug‘ilishi tàbiiy. Ushbu sàvîlgà jàvîbni kåyingi sàtrlàrdà

tîpàsiz.