Fizika,2 qism 20

Sintillatsiîn hisîblàgich. Ish prinsipi tåz zàrràlàrning fluîrås-

siyalànuvchi  ekràngà  tushishidà  ro‘y  båràdigàn  chàqnàsh  –

sintillatsiyaning  kuzàtilishigà  àsîslàngàn.  Hîsil  bo‘lgàn  kuchsiz

yorug‘lik  chàqnàshi  elåktr  impulslàrigà  àylàntirilàdi  và  ku-

chàytirilib, màõsus àppàràtlàr yordàmidà qàyd qilinàdi. a- zàrrà

birinchi  màrtà  àynàn  shundày  hisîblàgich  yordàmidà  (1903-

yil)  qàyd  qilingàn  edi.

Gàz ràzryadli hisoblagich. Bunday hisoblagich, îdàtdà, gàz

to‘ldirilgàn måtàll silindr (kàtîd) và uning o‘qi bo‘ylàb tîrtilgàn

ingichkà  sim  (ànîd)dàn  ibîràt  bo‘làdi.  Qàyd  etilàdigàn  zàrrà

elåktrîdlàr îràsidàn o‘tgàndà gàzni iînlàshtiràdi. Bu iînlàr esà

gàz,  dåvîr  àtîmlàri  và  mîlåkulàlàr  bilàn  to‘qnàshib,  ulàrni

ikkilàmchi iînlàshtiràdi. Umumàn îlgàndà, ikki õil gàz ràzryadli

hisoblagich  màvjud.  Birinchisi,  prîpîrsiînàl  hisîblàgich  dåyilib,

undà gàz ràzryadi nîmustàqil bo‘làdi. Gåygår–Ìyullår hisîblàgichi

dåb ataluvchi ikkinchi xil hisoblagichda esà gàz ràzryadi mustàqil

bo‘làdi. Gåygår–Ìyullår hisîblàgichlàrining àjràtà îlish vàqti 10

-3

–

10

-7

  s  ni  tàshkil  qilàdi,  ya’ni  shundày  vàqt  îràlig‘idà  tushgàn

zàrràlàr  qàyd  qilinàdi.  Gàz  ràzryadli  hisîblàgichlàrning  zàr-

yadlàngàn  zàrràlàrni  qàyd  etish  unumdîrligi  100  %  bo‘lsà,

g- kvàntlàr  uchun  5%  ni  tàshkil  qilàdi.