Fizika,2 qism 20

Vilsîn kàmåràsi. Êàmårà 1911- yildà ingliz fizigi Ch.Vilsîn

tîmînidàn  yaràtilgàn.  U  tåz  uchib  kålàyotgàn  zàrràlàrning

bug‘simîn  holatdàgi  mîddàdàn  o‘tgànidà,  shu  mîddà  mîlå-

kulàlàrini  iînlàshtirishigà  àsîslàngàn.

Vilsîn kàmåràsining sõåmàsi 60- ràsmdà tàsvirlàngàn. Êàmårà-

ning  ishchi  hàjmi  (1)  suvning  yoki  spirtning  to‘yingàn  bug‘i

bo‘lgàn  hàvî  yoki  gàz  bilàn  to‘ldirilgàn.  Pîrshån  (2 )  pàstgà

qàràb  tåz  hàràkàtlàngàndà  1  hàjmdàgi  gàz  àdiàbàtik  ràvishdà

kångàyadi và sîviydi. Nàtijàdà gàz o‘tà to‘yingàn holatgà kålàdi.

Êàmåràdàn  uchib  o‘tgàn  zàrrà  o‘z  yo‘lidà  iînlàrni  vujudgà

kåltiràdi  và  hàjm  kångàygàndà  kîndånsàtsiyalàngàn  bug‘làrdàn

11 — Fizika,  II  qism

---

162

tîmchilàr  hîsil  bo‘làdi.  Shundày  qilib,  zàrrà  îrqàsidà  ingichkà

tumàn yo‘l ko‘rinishidàgi iz qîlàdi. Bu izni kuzàtish yoki ràsmgà

tushirish  mumkin.

Àlfà-zàrrà gàzni kuchli iînlàshtiràdi và shuning uchun Vilsîn

kàmåràsidà  qàlin  iz  qîldiràdi  (61- ràsm).  Båtà-zàrrà  –  judà

ingichkà iz qîldiràdi. Gàmmà-nurlànish esà Vilsîn kàmåràsidàgi

gàz mîlåkulàlàridàn urib chiqàrgàn fîtîelåktrînlàri yordàmidàginà

qàyd  etilishi  mumkin.

1927- yildà Vilsîn kàmåràsini kuchli màgnit màydîndà jîy-

làshtirgàn  rus  fizigi  D.Skîbålsån  uning  imkîniyatlàrini  ànchà

kuchàytirdi.  Endi  zàrràlàrning  màgnit  màydîndàgi  îg‘ishlàrigà

qàràb,  ulàrning  zàryadi,  enårgiyasi  và  bà’zi  bîshqà  õàràk-

tåristikàlàri  hàqidà  õulîsà  chiqàrishgà  imkîniyat  tug‘ilàdi.