Fizika,2 qism 20

Elåmåntàr zàrràlàr. Elementar zàrràlàrning

asosiy xossalari va ularni klassifikatsiyalash

Ì à z m u n i :   elåmåntàr  zàrràlàr;  modda  va  maydonning

bir-biriga  aylanishi;  antimodda;  elementar  zarralar  ta’sir-

lashuvining  turlari;  „Buyuk  birlashuv“  nazariyasi.

Elåmåntàr zàrràlàr.  «Elåmåntàr» so‘zining lug‘aviy ma’nosi

«eng  sodda»  demakdir.  Gàrchi  bugungi  kungàchà  mà’lum

zàrràlàrni  elåmåntàr  dåb  àtàsh  unchà  to‘g‘ri  bo‘lmàsà-dà,

dàstlàbki  pàytlàrdà  kiritilgàn  bu  ibîràdàn  hàmîn  fîydàlànilàdi.

Umumàn  îlgàndà,  zàrràlàr  endiginà  kàshf  qilinà  bîshlàngàndà

màtåriyaning  eng  kichik  bo‘làkchàsi  sifàtidà  qàbul  qilingàn  và

chindàn  hàm  elåmåntàr  dåb  hisîblàngàn.  Låkin  ulàrning

bà’zilàrining  (jumlàdàn,  nuklînlàrning)  muràkkàb  tuzilishgà

egà ekànligi kåyinrîq mà’lum bo‘lib qîlgàn. Hîzirgi pàytdà 200

dàn îrtiq elåmåntàr zàrràlàr màvjud. Ulàrning ko‘pchiligi nîstàbil

bo‘lib,  àstà-såkin  yengil  zàrràlàrgà  àylànàdi.

Elåktrîn.  Birinchi  kàshf  qilingàn  elåmåntàr  zàrrà  elåktrîn

hisîblànàdi. Êàtîd nurlàrining õîssàlàrini o‘rgànàyotgàn J.Òîmsîn,

bu mànfiy zàryadlàngàn zàrrà elåktrînlàr îqimidàn ibîràt ekàn-

ligini àniqlàdi. Bu vîqåà 1897- yil 29- àpråldà ro‘y bårgàn edi và

shu  sànà  birinchi  elåmåntàr  zàrrà  kàshf  qilingàn  kun  hisîb-

lànàdi.