Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Li, Terri 
va
Vebli 
tomonidan yaratilgan 
“Iqtisodiyotda individuum 
(har bir shaxs)” 
(Lea, Tarru and Webley, 1987)
225
kitobidan topish mumkin. 
Mualliflar “Favqulodda yuz beradigan ikki yoqlamalik” deb nomlangan tamoyil 
tarafida bo’ladilar. Unga ko’ra har qanday “iqtisodiy xulq-atvor” moddiy tugallikka 
ega bo’ladi, iqtisodiyot esa o’z navbatida, ko’plab kishilarning iqtisodiy xulq-atvori 
natijasi hisoblanadi.
Zamonaviy iqtisodiy psixologiyada ikkita yondashuvni alohida ajratib 
ko’rsatish mumkin:
birinchisi
- sezilarli darajada iste’molning madaniy jihatlaridan 
uzoqlashib, asosan iqtisodiyot va psixologiya o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni 
ko’rib chiqadi; 
ikkinchisi
- madaniy yondashuvlar o’rtasidagi aloqaga yo’naltirilib, 
ommaviy iste’mol ijtimoiy psixologiyasini nisbatan kengroq fanlararo soha 
doirasida tadqiq etadi. 
Ilmiy tajribalarni o’tkazuvchilar qat’iy asoslangan ko’rsatkichlar bilan “o’yin” 
tashkil qiladilar. O’yinchilarning xulq-atvori qoidalar bilan cheklangan bo’lib, 
yuqori darajadagi foyda olishga yo’naltiriladi. Tadqiqotchilar sinovda ishtirok 
etayotganlarni o’yinda yana qatnashishga taklif etadilar. Maqsadga muvofiq xulq-
atvordan og’ishni xarajatlar va foyda nisbatidagi o’zgarishlar funksiyasi sifatida 
ko’rib chiqish mumkin. Agar cheklovlarga rioya qilgan holda yutuqning subyektiv 
ahamiyati o’rganiladigan bo’lsa, bunda xuddi o’sha iqtisodiy modellashtirish 
tamoyillari qo’llanishi mumkin. Biroq bunda kishilar o’zini o’yinda va real dunyoda 
qanday tutishi o’rtasidagi muvofiqlikni topish talab qilinadi. Bu tashqi yaroqlilik 
masalasiga qaraganda ko’proq iqtisodiy xulq-atvorning muayyan turlari haqidagi 
masaladir. 
224
Bunkina M.K., Semenov V.A. Ekonomika i psixologiya. Na perekrestke nauk: Uchebnoye posobiye. – M.: 
Izdatelstvo “Delo i Servis”, 1998. – C. 29. 
225
Psixologiya. Uchebnik. / Pod. red. A.A. Krilov. – M.: “PROSPEKT”, 1998. C. 451.