Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

psixozning
depressiv bosqichlarida uchraydi. Bunday xolga tushgan bemorlar eng oddiy aqliy 
ishlarni ham zo’rg’a, qiyinchiliklar bilan bajaradilar, ular o’z tarjimai xollarini aytib 
berishga qiynaladilar, chunki bir tasavvur ortidan ikkinchi tasavvurning kelishi qiyin 
kechadi.
Turli xildagi tafakkur buzilishlaridan dastlab, masalan,
 
shizofreniyada
uchraydigan quruq mahmadonalik, go’yo donishmandlikni namoyon qiladi. Bu 
shundan dalolat beradiki, bemor mutlaqo mazmunsiz va «tuzsiz» muhokamalarni 
to’g’ri, biroq oxiri tugamaydigan dabdabali so’z libosiga o’raydi. Tafakkur 
buzilishlariga yana
epilepsiya
bilan og’rigan shaxslarga xos bo’lgan fikrlashdagi 
ortiqcha tafsilotlar kiradi. Bunda bosh miya pustlog’idagi asosiy fiziologik 
jarayonning kechishidagi inertlik va differentsiatsiyaning buzilishi yaqqol yuzaga 
chiqadi.
Tafakkurning bog’lanmasligi tafakkur uzilishiga tashqi jihatdan o’xshash 
bo’lib, bunda bemor qisman qabul qilib, umumlashtirilgan mantiqiy xulosa chiqarish 
qobiliyatini yo’qotadi. Masalan, bemor soatga qarab, soat va daqiqa millarining 
178
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 461-b. 
Psixologiya fanida tafakkur haqida so’z borganda
 
tafakkurning 
 buzilishi
 
yuzasidan to’xtalib o’tish lozim
.
Turli ruhiy kasalliklarda 
tafakkur jarayonining kechishi, tasavvurlar va g’oyalarning
qo’shilishi, tafakkur mazmunining buzilganligi kuzatiladi.

---

275 
qaerda turganini to’g’ri aytib bersa-da, biroq soat necha bo’lganini aytib bera 
olmaydi. 
 

 
 
 
 
Amerika psixologlarining ta’kidlashlaricha, odamlarning ongli ravishda 
xulosa chiqaradigan vaqtida xulosa miyaning harakatlanish uchun tayyorgarlik 
ko‘rish vaqtidan keyinroq sodir bo‘ladi, ya’ni miya xulosa chiqarish vaqtidan oldin 
unga tayyorlanar ekan.
 
Ba’zi tadqiqotchilar odamning xulosa chiqarish jarayonining spektitsizmga 
(har narsaga shubha bilan qarashga) yoyishadi. Ko‘pincha qaror qabul qilish 
bosqichma-bosqich amalga oshadi, degan fikr ilgari suriladi. Xulosa chiqarishning 
yana bir faraz funksiyasi ongning keyin sodir bo‘ladigan ish –harakatga ayni bir 
vaziyat paydo bo‘lganda ishga tushishi haqida fikrlar berilgan.
179
 
Tafakkur hayot faoliyat davomida narsalarning qandaydir, ya’ni ilgari 
noma’lum bo‘lgan xususiyatlariga duch keladi. Biz bilim olish jarayonida 
o‘tmishdagi bilimlar etishmay qolguday bo‘lsa, albatta biz tafakkur qilamiz va hali 
bilib olinmagan yangi ana shunday hollarning cheksiz chuqur tomonlariga qaratamiz. 
Darhaqiqat, yosh avlodni ruhan sog‘lom, ma’naviy barkamol yuksak ma’rifatli 
insonlar qilib tarbiyalashda, ularтш ijodiy va mustaqil fikrlashga o‘rgatish lozim.
Abstrakt 
tafakkur 
asosan 
matematik-tabiiy 
sohadagi 
fanlar 
orqali 
rivojlantiriladi. Bu tafakkurni rivojlantirishning birdan-bir yo‘li muammolai 
vaziyatni tug‘dira olishdir. Ma’lumki muammoli vaziyat abstrakt tafakkurni 
o‘stiribgina qolmay, balki ijodiy tafakkurni ham taraqqiy qildirishi mumkin. 
Ta’lim jarayonida mustaqil tafakkurni rivojlantirishning psixologik omillari 
quyidagilardan iborat: 
individual psixologik xususiyatlariga ko‘ra topshiriqlar berish; 
darsni bahs-munozara tarzida olib borish; 
ko‘rgazmali qurollardan foydalanib, o‘quvchilar fikrini bayon etishlarini 
so‘rash (asosan boshlang‘ich sinflarda); 
darsni o‘yin tarzida olib borish; 
o‘qituvchi topshiriqni bergandan so‘ng, o‘quvchilardan berilgan topshiriqning 
istalgan bo‘limidan savol javob qilish; 
o‘quvchilarga dars jarayonida erkinlikni yaratish; 
dars mobaynida o‘quvchilarni doimiy jalb qilib turish maqsadida mavzuga oid 
qiziqarli voqealarni aytib berish yoki o‘quvchilardan muammoga oid o‘zining 
hayotiy tajribalarida uchratgan voqea hodisalarini aytib berishni so‘rash 
kabilardir. 
179
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 439-b.