Hayot faoliyati

Nazorat savollari 
1. Ekologik ong nima? 
2. Ekologik madaniyat tushunchasini ta’riflang. 
3. Ekologik tarbiyaga nimalar kiradi? 
4. Ekologik muhit va ekologik tizim tushunchalarini ta’riflang. 
5. Bugungi kunda mamlakatimizda ekologik muammolarni 
hal etish borasida qanday ishlar amalga oshirilmoqda? 
155 
XVII MAVZU. EPIDIMIOLOGIK XAVFLI 
KASALLIKLARNING YUQISH YO‘LLARI VA 
PROFILAKTIKASI 
Ichterlama. Paratif «A» va «B» kasalliklari 
Ichak infeksiyalari guruhidagi kasalliklar klinikasida asosan 
oshqozon-
ichak yo‘llari zararlanadi . 
Tif-paratif kasalliklarida nafaqat oshqozon-
ichak yo‘llari 
zararlanadi, balki qo‘zg‘atuvchining qonga tushishi natijasida 
turli a’zo va to‘qimalarda o‘zgarishlar kuzatiladi. 
Tif-paratif kasalliklaridan kasallani
sh so‘nggi yillarda bir 
muncha pasaygan bo‘lsada, hanuzgacha uchrab turadi. Hozirgi 

---

143 
vaqtda ichterlamaning klinik belgilariga xos bo‘lmagan ko‘rinishlari 
kasallikni aniqlashda ancha qiyinchiliklar tug‘dirmoqda. 
Shuning uchun bemor ahvoliga baho berishda so‘rab- 
surishtirishning 
mohiyati katta. Bemorning shikoyatlariga alohida 
diqqat bilan e’tibor berish zarur, chunki bu xastalik o‘ziga xos 
kechganida, alomatlarining asta-
sekin paydo bo‘lishi, avjiga 
chiqishi va yana asta so‘nishi kuzatiladi. Bemor o‘zini noxush 
sezadi, quvvati kun sayin kamayib, ishtahasi yo‘qola boradi. 
Ko‘proq yotgisi keladi. Kasallikning muhim alomatlaridan biri - 
bosh og‘rishi. Bu og‘riq kun sayin zo‘raya boradi va boshning 
hamma qismi tutash og‘riydi. 
Tana harorati ham asta-sekin 
ko‘tarila boradi. Odatda 
kechqurungi harorat ertalabkisidan yuqoriroq, bugungisi 
– 
kechagidan ortiqroq bo‘lib, asta ko‘tarila boradi. Har kuni 
harorat 0,2-0,3°C orta boradi. Kasallik avjiga chiqqan davrda 
tana harorati ba’zan 1 -2 hafta 39-40°C da saqlanib turadi. 
Bunda dastlabki va kechki harorat ko‘rsatgichlaridagi farqi 1°C 
dan ortmaydi (doimiy harorat). Ishtaha butunlay yo‘qoladi, ich 
qotishi kuzatiladi. Bemorni atrof-muhitga hech qanday qiziqishi 
qolmaydi, o‘z dardi bilan «ovora» bo‘lib qoladi. 
Bemorni 
ko‘zdan kechirganda uning umumiy ahvolini 
baholash, terida toshmalar bor yo‘qligi, qachon paydo 
bo‘lganligi, xarakteri va toshma toshgan sohalariga e’tibor 
156 
beriladi. Bemorning tomir urishi tezlashadi. Ammo u harorat 
ko‘tarilishiga mos kelmaydi, bu holat nisbiy yurak urishining 
pasayishi deyiladi. Til odatda quruq, kulrang-qoramtir karash 
bilan qoplangan bo‘lib, uning chetlari va uchi karash bilan 
qoplanmagan bo‘ladi. Til kattalashishi tufayli unda tish izlari 
aniqlanadi. Qorinni paypaslab ko‘rganda gaz va suyuqlik 
aralashishi tufayli ko‘richakning dag‘al quldirashi eshitiladi. 
Kasallikning birinchi haftasi oxirida jigar va taloq kattalashadi.