Hayot faoliyati

Sianid kislota 
– 
rangsiz suyuqlik bo‘lib, asosan plastmassa, 
organik shisha, sun’iy tola ishlab chiqaruvchi korxonalarda 

---

106 
ishlatiladi. U qishloq 
xo‘jaligida zararkunandalarga qarshi 
kurashish vositasi sifatida ham qo‘llaniladi. 
Serovodorod 
– 
o‘tkir yoqimsiz hidli rangsiz gaz. U ham 
xlor kabi havodan og‘irroq shuning uchun ham avariya vaqtida 
chuqurlik, yerto‘la va binolarning birinchi qavatlarini to‘ldirib 
yerga to‘shaladi. Serovodorod neft-kimyoviy va gazni qayta 
ishlash zavodlarida, oltingugurt kislotasini ishlab chiqarish 
natijasida hosil bo‘ladi. 
Fosgen 
– 
juda zaharli rangsiz gaz. Bo‘g‘uvchanlik 
xususiyatiga ega. Har xil bo‘yoqlar, eritgichlar va dori-darmon 
ishlab chiqarish sanoatida ishlatiladi. 
Kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalardan muhofazalanish 
usullari va vositalari 
Gazga qarshi niqob yoki suv bilan namlangan, shuningdek, 
ammaiakda 5%li limon kislotasi aralashmasi va xlorda, 2%li 
ichiml
ik sodsi aralashmasi bilan namlangan bog‘ichni ishlatish 
kerak. So‘ngra zaharlangan hududdan zarar ko‘rganlarni olib 
chiqib, ularning ustki va oyoq kiyimlarini tashqarida yechib, 
tana qismidagi zaharli moddalarni yo‘qotish kerak. Zarar 
ko‘rganlarga ko‘p miqdorda suv berib, ko‘zini va yuz qismini 
suv bilan yuvib tashlash zarur. Agar zaharli moddalar kishining 
oshqozoniga tushgan bo‘lsa, uni qayd qildirish yoki oshqozonini 
yuvish kerak bo‘ladi. Ba’zi hollarda odam nafas olmay qo‘ysa 
«Og‘izdan og‘izga» sun’iy usulda yoki kislorod yordamida nafas 
oldirish lozim. Zarar ko‘rgan odamlarni shifoxonaga olib borish 
uchun transport vositasidan foydalanganda uni faqat yotgan 
holda shifoxonaga yetkazish zarur. Odamlarni vaziyatdan kelib 
chiqib, xavf oldida dovdirab 
qolmaslikka, o‘z vaqtida aniq, tez 
harakat qilishga, qutqarish ishlarini unumli o‘tkazishga o‘rgatish 
kerak bo‘ladi. 
Jabrlanuvchidan kimyoviy modda tekkan kiyimini yechishni 
iltimos qiling. 
Jabrlanuvchining ko‘zini e’tibordan chetda qoldirmang. 
Ko‘zga kimyoviy modda tushgan bo‘lsa, 20 minut davomida 
yoki tez yordam yetib kelgunga qadar yuving. Kimyoviy modda 
116 
sog‘ ko‘zga tushmasligi uchun jarohatlangan ko‘zni pastroq 
tutish lozim. Zararlangan ko‘zni bog‘lab qo‘ying.