Hayot faoliyati

Sel oqibatidagi tuproq yemirilishi 
Markaziy Osiyoda sodir bo‘ladigan sel va suv toshqinlarining 
75 % O‘zbekiston hududiga to‘g‘ri keladi. O‘zbekistonning 
Farg‘ona, Andijon, Namangan, Surxondaryo, Qashqadaryo, 
Samarqand, Jizzax va Toshkent viloyatlarida sel kelish 
xavfi mavjud. Respublikada 1852 ta sel kelish havzalari 
aniqlangan. Mamlakatda 178 ta sel to‘plagich joylari, 1200 km 
dan ortiq sel yo‘lini burib yuborish traktatlari qurilgan. 
3 
Farg‘ona vodiysidagi Farg‘ona tog‘ havzasini o‘rab turgan tog‘ 
yon bag‘ilarida 300 ga yaqin sel irmoqlari hosil bo‘ladi. Shunga 
ko‘ra, O‘zbekiston hududidagi sel kelish ehtimoli bo‘lgan eng 
hatarli hududlardan biridir. Undagi tik yonbag‘irlar, qiyaliklar 
va irmoqlardan iborat tog‘ relyefi suv tog‘ jinslari harakatini, 

---

74 
suv oqimlari harakatini tezlashtiradi. 
O‘zbekistonda kattagina vayronagarchiliklar olib kelgan 
sellar: 
1998-yil 7 iyuldagi Shohimardon seli 
– 116 kishi nobud 
bo‘lgan, 118 kishi jarohatlangan. 
3
Ш. Убайдуллаев, А. Норбоев ва. «Чақирувга қадар бошланғич тайёргарлик» Т. «Илм-Зиё» – 2007, 23 бет 
82 
2002-
yil 23 martdagi G‘uzor tumanidagi sel oqibatida - 56 
ta bino, 3 avtomobil ko‘prigi vayron bo‘lgan, 7,5 km. Masofadagi 
avtomobil yo‘lini yuvib yuborgan. 
O‘zbekistonda selga qarshi amalga oshirilayotgan tadbirlarni 
ikkiga bo‘lish mumkin. Birinchisi, faol usul bo‘lib, bunda tog‘ 
yon bag‘irlarida daraxtzorlar bunyod etiladi, meliorativ ishlar 
amalga oshiriladi, ikkinchisi sust usul bo‘lib, bunda sel oqimlari 
boshqarib turiladi, sel omborlari va sel tutib qoluvchi inshootlar 
bilan toshqinlar to‘xtatiladi, suv o‘tkazish uchun sel o‘zanlari 
vaqti-
vaqti bilan tozalab uriladi, qirg‘oqlar mustahkamlanadi, 
daryo chetlari marzalar bilan ko‘tariladi. 
O‘rmon melioratsiya ishlari selga qarshi kurashda eng faol 
tadbirlardan biri hisoblanadi.