М. Қ. Пардаев, Ш. С. Олтаев, Х. А. Улашев

Таянч сўз ва иборалар 
Прогноз ва унинг иқтисодий моҳият, прогноз турлари. Гипотеза, 
прогноз ва режа ҳақида тушунча. Макроиқтисодий жараѐнлар, уларни 
ифодаловчи кўрсаткичлар прогнозлаш объекти сифатида. Прогнозлаштириш 
тамойиллари. Прогнозлаштиришда иқтисодий математик усуллардан 
фойдаланиш зарурияти. Прогнозлаш натижаларининг ишочлилиги, сифат ва 
уларга қуйилган талаблар. Прогнозлаштиришда ахборот технологиялардан 
дастурий маҳсулотлардан кенг фойдаланиш шартлиги. 
Хулосалар 
Классик иқтисодчилар макроиқтисодий мувозанат фақат тўлиқ бандлик 
шароитида рўй беради, қисқа ммуддатлт бузилишлар эса бозор механизлари 
томонидан, яъни тбаҳо, иш ҳақи каби дастакларнинг ишга тушиши билан 
бартарафц этилади деб ҳисоблашишади. 
Классик иқтисодчилар назариясидан фарқли ўлароқ инглиз иқтисодчиси 
Ж. Кейнс ўзининг тўлиқ бандлик мавжуд бўлмаган шароитда ҳам 
макроиқтисодий мувозанат рўй беради, тартибга солинмаган иқтисодиѐтда 
тўлиқ бандлилик фақатгина тасодифий рўй беради деб ҳисоблайди.
Кейнс моделида макроиқтисодий мувозанат ишлаб чиқаришни 
таъминловчи иккита омил ялпи харажатлар ва ялпи даромадларнинг кесишув 
нуқтасида рўй беради. Бу моделда товар заҳираларининг ўзгариши
макроиҳтисодий мувозанатни таъминловчи омил деб қаралади. 
Ялпи даромадларнинг автоном харажатлар миқдоридаги дастлабки 
ўсишдан (камайиши)дан неча марта ортиқ ўсиши (камайиши)
мультипликатор 
самараси 
дейилади
.
Мультипликатор 
иқтисодий 
тебранишлар даражасини кучайтирувчи омил ҳисобланади. 
Автоном харажатлар мультипликатори миқдори истеъмолга 
чегараланган мойиллик даражаси билан белгиланади ва у билан тўғри 
боғлиқликка эга..

---

161 
Макроиқтисодий мувозанат потенциал ЯИМ ҳажмидан камроқ бўлган 
ҳақиқий ЯИМ ҳажмида ўрнатилса рецессион узилиш, аксинча бўлса 
инфляцион узилиш рўй беради.