Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Bank o‘tkazmalari. 
Xalqaro hisob – kitoblarda bank o‘tkazmalari 
asosan eksporter va importer o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalar doimiy 
xarakterga ega bo‘lganda, ularning moliyaviy holati bir – biriga to‘liq 
ma’lum bo‘lganda va tegishli darajadagi ishonch mavjud bo‘lsagina 
joriy etiladi.
Xalqaro hisob – kitoblarning ushbu shakli juda oddiy va oson 
bo‘lib, tovarlar eksport qilingandan so‘ng to‘lovni amalga oshirish 
uchun importer o‘z bankiga topshiriqnoma arizasini taqdim etadi. 
Importer 
banki 
topshiriqnoma 
arizada 
ko‘rsatilgan 
summani 
eksporterning bankiga SFIVT elektron to‘lov tizimi orqali o‘tkazib 
beradi. Eksporterning banki uning hisobvarag‘iga kelib tushgan 
mablag‘ haqida xabar beradi.
Xalqaro hisob – kitoblarda bank o‘tkazmalarining ijobiy jihatlari 
ko‘proq importerga tegishli bo‘lib, u olingan tovarlar uchun mablag‘ 
yetarli bo‘lsa to‘lovni amalga oshirishi, agar mablag‘ mavjud bo‘lmasa 
yoki yetarli bo‘lmasa to‘lovni ma’lum muddatga kechiktirishi, olingan 
tovar yoki xom-ashyodan to‘lovni amalga oshirmagan bo‘lsada 
foydalanishi mumkin bo‘ladi. 
 
 
19.6. O‘zbekiston banklarida xalqaro
valyuta munosabatlari
O‘zbekiston tijorat banklari mustaqillik yillarida juda ko‘p xorijiy 
mamlakatlarning banklari bilan qator valyutali operatsiyalarni amalga 
oshirishni yo‘lga qo‘ydi.
O‘zbekistonda xalqaro valyuta munosbatlari tegishli qonun va 
me’yoriy hujatlar bilan tartibga solinadi. Jumladan, O‘zbekiston 
Respublikasining “Valyutani tartibga solish to‘g‘risida”gi Qonuni 
shular jumlasidandir. Ushbu qonun 1993 yil 7 mayda qabul qilingan 
bo‘lib, unga qator qo‘shimcha va o‘zgarishlar kiritilgan. 
O‘zbekistonda xalqaro valyuta operatsiyalari tijorat banklari 
tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu banklar Markaziy bankning bosh 
litsenziyasiga ega bo‘lib, ular: 
– O‘zbekiston Respublikasi hududida ochiq valyuta mavqie limiti 
doirasida chet el valyutasini sotib olish va sotish bo‘yicha, shu 
jumladan, hosila moliyaviy vositalar asosida chet el valyutasini sotib 
olish va sotish bo‘yicha bevosita o‘zaro, o‘z mijozlari bilan hamda 

---

349 
valyuta birjalari orqali, shuningdek xalqaro bozorlarda operatsiyalarni 
amalga oshirish; 
– O‘zbekiston Respublikasining banklarida va chet el banklarida 
vakillik hisobvaraqlariga hamda boshqa hisobvaraqlarga ega bo‘lish; 
– naqd chet el valyutasini hamda chet el valyutasidagi to‘lov 
hujjatlarini jismoniy shaxslardan sotib olish va ularga sotish 
operatsiyalarini amalga oshirish uchun ayirboshlash shoxobchalarini 
ochishga haqli hisoblanadi.
Vakolatli banklar tomonidan amalga oshiriladigan operatsiyalar, 
valyuta to‘g‘risidagi qonunga ko‘ra joriy xalqaro operatsiyalarni va 
kapital harakati bilan bog‘liq valyuta operatsiyalarga bo‘linadi.