Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Tizimli bank inqirozi 
(Systemic Banking Crises). Bu esa, o‘z 
navbatida bank tizimining aksariyat qismini to‘lovga layoqatsizligini 
anglatadi. Shuningdek, K.V.Rudiy xorijiy tadqiqot natijalarini 
89
Марамыгин М.С. Деньги,кредит,банки: Учебник. М.: Экономистъ, 2007. С. 117. 

---

314 
umumlashtirgan holda bank inqirozlarining quyidagi turlarini keltirib 
o‘tadi
90
: 
- kredit jarayoni funtsional holatining buzilishi natijasida yuzaga 
keladi bank inqirozlari; 
- qarz va valyuta muammolari bilan bog‘liq bank inqirozlari; 
- bank epidemiyasi (har xil kanallar orqali tarqaluvchi, misol 
uchun, xorijiy kapital harakati).
 
 
18.3. Tizimli bank inqirozlari va ularni 
boshqarish yo‘nalishlari 
 
Xalqaro valyuta fondi ekspertlarining Argentina, Sharqiy Osiyo, 
Ekvador, Meksika, Turkiya va Venesueladagi tizimli bank inqirozlari 
asosida keltirib o‘tiladi. Ushbu mamlakatlarda bank inqirozlari 
makroiqtisodiy va mikroiqtisodiy omillar ta’siri ostida kelib chiqqan. 
Shuningdek, mazkur inqirozlar 1990 yillar oxirida Osiyo mamlakatlari 
banklarida ro‘y bergan inqirozlarda uchramaydigan yangi ko‘rinishdagi 
muammolarni namoyon qildi. 
Tizimli bank inqirozlari bank tizimining sezilarli qismiga bo‘lgan 
ishonchning yo‘qolishi, real iqtisodiyot uchun sezilarli darajada salbiy 
ta’sir etuvchi jiddiy xavf hamda to‘lov tizimi va kreditlar oqimidagi 
xatoliklar, shuningdek aktivlar qiymatining o‘zgarishidir. 
Tizimli bank inqirozlarining kelib chiqish omillari quyidagilardan 
iborat: 
- kelib chiqishidan qat’iy nazar bir, bir nechta yoki barcha 
banklarda inqiroz likvidlilik muammosi tarzida shakllanadi; 
- likvidlilik va depozitlarni olish asosiy muammolarning belgilari 
sifatida namoyon bo‘ladi;
- sabab sifatida makroiqtisodiy va mikroiqtisodiy yoki ularning 
ikkalasi ham ko‘rsatilishi mumkin.
Shuningdek, tizimli bank inqirozlarining mikroiqtisodiy omillari 
banklar faoliyatini nazorat qilish amaliyoti va normativ me’yorlarning 
talab darajasida bo‘lmaganligida namoyon bo‘ladi. Ularda bo‘sh 
kreditlash amaliyoti, risklarni nazorat qilish tizimining zaifligi va 
balans defitsitini keltirib chiqarish (muvozanatsizlik, aktivlar nazorati 
talab darajasida bo‘lmaganligi) kabi holatlar kuzatiladi. 
90
 К.В.Рудый. Финансовые кризисы: теория, история, политика. М. : Новое знание, 2003. 398 с. 

---

315 
Makroiqtisodiy disbalans bank tizimiga bo‘lgan bosimni 
ko‘chaytiradi. Uning ta’siri banklar balansi tuzilishiga bog‘liq, ya’ni: 
- davlatga katta ta’sir qilish;
- yuqori dollarizatsiya; 
- xedjirlanmagan qarzdorlar; 
- yuqori va nobarqaror foiz stavkalari. 
Inqirozlarni boshqarishning