Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
O‘z mablag‘lari manbasi: 

umumiy kapital 
Asosiy (birinchi darajali) kapital: 

ustav kapitali; 

emission daromad; 

maxsus zaxiralar; 

taqsimlanmagan foyda. 
Qo‘shimcha (ikkinchi darajali) kapital: 

joriy yilning sof foydasi; 

qayta baholash zaxirasi; 

subordinatsiyalashgan qarz majburiyatlari; 

sho‘ba korxonalarga qilingan quyilmalar.
 
Yuqoridan ko‘rinib turibdiki, tijorat banklari regulyativ kapitali 
birinchi va ikkinchi darajali kapitaldan tashkil topadi. Iqtisodiy adabi-

---

282 
yotlar, me’yoriy hujjatlar va Bazel andozalariga ko‘ra birinchi darajali 
kapital asosiy kapital sifatida ham e’tirof etiladi.
Tijorat banklari asosiy (birinchi darajali) kapitali xalqaro Bazel 
andozalariga asosan ustav kapitalining to‘langan qismi, muddatsiz 
nekumulyativ imtiyozli aksiyalar, emission daromad, sof foyda hiso-
bidan shakllantirilgan zaxira summalari va o‘tgan yillarning taqsim-
lanmagan foydasidan tashkil topadi. 
Tijorat banklari ikkinchi darajali (qo‘shimcha) kapitali kreditlar-
dan ko‘riladigan zararlarni qoplashga mo‘ljallangan zaxiraning riskka 
tortilgan aktivlar miqdori 1,25 foizidan oshib ketmaydigan qismi, qayta 
baholash zaxirasi, subordinatsiyalashgan qarz majburiyatlari va 
konsolidatsiyalashgan sho‘’ba korxonalarini tashkil etish maqsadiga 
yo‘naltirilgan qo‘yilmalarni o‘z ichiga oladi. 
O‘zbekiston tijorat banklari kapitalining tarkibi va uning 
etarliligiga qo‘yilgan talablar Markaziy bankning 2015 yil 14 iyuldagi 
“Tijorat banklari kapitalining monandligiga qo‘yiladigan talablar 
to‘g‘risida”gi Nizomi asosida tartibga solinadi.
O‘zbekiston tijorat banklari birinchi darajali kapitali tarkibiga 
xalqaro Bazel andozalaridan farqli o‘laroq, bankning ustav kapitalidagi 
valyuta qismiga teng bo‘lgan valyuta aktivlarini qayta baholanish 
hisobiga tashkil etilgan devalvatsiya zaxirasi alohida manba sifatida 
e’tirof etiladi. Shuningdek, tijorat banklarining joriy yildagi sof foydasi 
ikkinchi darajali kapitali tarkibiga kiritilgan.
Mazkur paragrafning poyonida ta’kidlash mumkinki, tijorat 
banklari passiv operatsiyalari natijasida aktiv operatsiyalar uchun zarur 
bo‘lgan resurslarni shakllantiradi, banklarning passiv operatsiyalari 
xarajatlarni keltirib chiqaradi.