Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

16.2. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari
 
 
Tijorat banklarining aktiv opertsiyalari – bu banklarning passiv 
operatsiyalari natijasida shakllantirilgan mablag‘larini iqtisodiy jihat-
dan daromad (foyda) olish maqsadida turli maqsadlarga joylashtirish 
va likvidligini ta’minlash bilan bog‘liq operatsiyalardir. Tijorat 
banklarining aktiv operatsiyalari ularning faoliyatida juda muhim 
hisoblanadi. Chunki ular ushbu operatsiyalar orqali daromadlarni 
shakllantiradilar va aktiv operatsiyalar doimo ma’lum darajada risk, 

---

283 
ya’ni qarzdorning defolti (to‘lovga qobiliyatsizlik) bilan bog‘liq 
bo‘ladi. 
Tijorat banklari aktiv operatsiyalari iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra
: 
-kassa operatsiyalari; 
-ssuda operatsiyalari (kreditlash); 
-investitsiya va fond operatsiyalari; 
-valyuta operatsiyalari va kafolatlar berish; 
-bank faoliyatini amalga oshirish uchun xarajatlar (asosiy 
vositalar, transport va b.) bilan bog‘liq operatsiyalardan iborat.
Banklar 
kassa operatsiyalari
orqali mijozlarga naqd pullarni 
berish va ulardan naqd pullarni qabul qilish bilan bog‘liq ishlarni 
amalga oshiradi.
Ssuda operatsiyalari
orqali banklar mamlakatdagi faoliyat yurita-
yotgan mulkiy shaklidan qat’iy nazar barcha xo‘jalik subyektlariga 
tegishli kerditlarni beradi. Ma’lumki, bank kreditlari bir yilgacha – 
qisqa muddatli, bir yil va undan ko‘p davrga – uzoq muddatli 
kreditlarga bo‘linadi.
Investitsiya operatsiyalari
da banklar ho‘jalik yurituvchi sub-
yektlar va davlatning qimmatli qog‘ozlariga moliyaviy mablag‘larni 
joylashtiradi. Albatta ushbu operatsiyalar banklar uchun ma’lum dara-
jadagi riskli operatsiyalar hisoblanib, banklarning foydasini shakllan-
tirishga xizmat qiladi. 
Fond operatsiyalarida banklar qimmatli qog‘ozlar bilan operat-
siyalar bajarish bilan birga, fond birjalarida oldi – sotdi qilinadigan 
qimmatli qog‘ozlar va veksellar bilan operatsiyalarni amalga oshiradi.
Banklarning