¡збекистон республикаси олий ва ¡рта махсус таълим вазирлиги

56. O’qitishni tashkil etish shakllari haqida tushuncha tushuncha bering. 

---

18 
Maktabning tarixan taraqqiy etish davrida ta‘limni tashkil qilish shakllari 
turlicha bo’lgan. Ta‘limni tashkil etish shakllari ma‘lum ijtimoiy tuzum va shu 
tuzumning manfaatlariga mos holda shakllangan.
Uzluksiz rivojlangan jamiyatda ta‘limning mukammal jamoa shakli ya‘ni dars 
necha yillardan beri takomillashib, unga qo’yilgan talablar murakkablashib va 
zamonaviylashib bormoqda. 
XVI asrning oxiri va XVII asrning boshlarida buyuk chex pedagogi Yan Amos 
Komenskiy (1592-1670) tarixda birinchi bo’lib maktab ta‘limida sinf-dars tizimini 
yaratdi.
 
57. Darsni tashkil etish va olib borishdagi bosh maqsad nima? 
Darsni tashkil etish va olib borishdagi bosh maqsad – ta‘lim jarayonining 
samaradorligini ta‘minlashdir. Buning uchun: 
a) o’tilayotgan mavzudan ko’zlangan maqsadni o’qtirish bilan bir vaqtda, o’quvchilar 
materialni faol idrok qilishga safarbar etilgan bo’lishlari kerak. Ya‘ni o’qituvchi 
bayon qilayotgan mavzu o’quvchilarni mustaqil fikr yuritishga, ongli o’zlashtirishga 
intilishlarini ta‘minlamog’i lozim; 
b) Ajratilgan vaqt ichida o’qituvchi materiallarni tizimli va izchil bayon qilish bilan 
bir vaqtda, o’quvchilarni ham, albatta, mavzuga oid mustaqil ish olib borishlarini 
ta‘minlash juda muhimdir.
58. Oliy o’quv yurtlarida o’qitishning tashkiliy shakllariga nimalar kiradi? 
Oliy o’quv yurtlaridagi o’qitishning shakl va usullari tasnifi o’zaro bog’langan 
va o’zaro shartlangan ikki faoliyatga tayanadi: 
- o’quv jarayonini boshqarish va tashkil etish bo’yicha o’qituvchilarning 
faoliyati; 
- talabalarning o’quv va bilish faoliyati. 
Oliy o’quv yurtlarida o’quv ishlari va bilim berishning tashkiliy shakllari 
«Ta‘lim to’g’risida» gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ga asosan olib 
boriladi. 
Oliy maktabdagi o’quv jarayoni shakllariga ma‘ruza, seminar va amaliy 
mashg’ulotlar, laboratoriya mashg’ulotlari, o’quv anjumanlar, maslahatlar, 
ekskursiya, ekspeditsiya, o’quv ishlab chiqarish pedagogik amaliyoti, kurs va diplom 
ishlari, talabalarning mustaqil ta‘limi kabilar kiradi.