мавзу. Классик геосиёсатнинг асосий гъоялари ва тамойиллари соат

Ўрта Европа концепцияси.
Челлен гарчи швед миллатига мансуб ва швед сиёсатини Германия 
сиёсати билан яқинлаштириш тарафдори бўлсада, герман ҳудудининг 
мустақил бирлаштирувчилик хусусияти тўғрисидаги геосиёсий ғоялари 
Фридрих Науманн томонидан ривожлантирилган “Ўрта Европа” 
(Mitteleuropa
) назарияси билан айнан мос келади. Науманн ўзининг 
“Mitteleuropa” 
(1915) китобида Рудольф Челлен концепциясига ўхшаш 
геосиёсий башорат қилган
9
. Унинг фикрига кўра, Англия (мустамлакалари 
ҳам), АҚШ, Россия каби уюшган геосиёсий тузилмалар билан рақобатда 
мағлуб бўлмаслик учун Марказий Европада яшовчи халқлар ўзаро 
бирлашишлари ва сиёсий-иқтисодий асосда янгича макон Ташкил этишлари 
лозим. Албатта немислар бу маконнинг асосий ўқи бўладилар. 
Mitteleuropa 
соф “пангерман” лойиҳаларидан фарқли ўлароқ миллий 
эмас, балки географик тақдирнинг умумийлигига асосланган асл маънодаи 
геосиёсий тушунча эди. Науман лойиҳаси бўлса Германия, Австрия ҳамда 
Дунайбўйи давлатлари, узоқ истиқболда эса Францияни бирлаштиришни 
назарда тутарди. Мазкур геосиёсий дастур ўша пайтда мавжуд бўлган айрим 
маданий қоидалар билан ҳам тасдиқланган. Жумладан, Германиянинг ўзи 
органицистик тузилма сифатида “Mittellage”, “ўрта ҳолат” деган маънавий 
тушунча билан умумлаштирила бошланди. Бу ғояни 1818 йилда Арндт 
қуйидагича ифодалаган эди: “Тангри бизни Европанинг марказида 
жойлаштирди, биз (немислар) дунёнинг ўзимиз яшаётган қисмидаги 
юрагидирмиз”. 
Челлен ва Науман орқали Ратцелнинг “минтақавий” мазмундаги 
ғоялари аста-секин кўзга кўрина бошлади. 
Инглиз геосиёсати ушбу фан тарихида муҳим аҳамият қозонганлиги 
билан ажралиб туради. Геосиёсий назарияда чуқур тадқиқот олиб борган, 
айни пайтда илмий изланишлари Давлатларнинг ташқи сиёсат амалиётида 
кенг қўлланилган олимлардан бири бу Хэлфорд Макиндер ҳисобланади.