Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

fan-texnika 
— texnologik, muhandislik, ijtimoiy, gumanitar va boshqa 
muammolarni hal qiladigan, fan, texnika va ishlab chiqarishning yagona 
tizim sifatida faoliyat yuritishini ta’minlaydigan bilimlar; 
ishlab chiqarish 
— bir turdagi texnologiyalarni ishlatib, kerakli 
natijalarga erishish uchun zarur bo‘lgan muayyan texnologiyalar faoliyati 
uchun ishlatilishi lozim bo‘lgan ma’lumotlar. Bunday ma’lumotlarga 
qadimgi Sharq tibbiyotining turli dori-darmonlarni tayyorlash retsepti 
misol bo‘la oladi. Fan-texnika ma’lumotlaridan farqli ravishda, ishlab 
chiqarish ma’lumotlari yangilik xususiyatiga ega emas, ular mahsulotni 
ishlab chiqarish uchun muayyan vaqt davomida qo‘llanib kelinmoqda; 
iqtisodiy 
— korxona faoliyatini samarali boshqarishni tashkil qilish 
uchun, unumdorligini oshirish uchun foydalaniladigan axborot; 
savdo 
— ko‘proq turli tovarlar, ishlar, xizmatlar oldi-sotdisi, ularni 
yetkazib berish sohasida ishlatiladigan ma’lumotlar. Bu ma’lumotlar 
yetkazib beriladigan tovarlar, o‘tkazish bozorlari, o‘tkazishni qo‘llayotgan 
texnologiyalarga tegishli bo‘lishi mumkin. 
JK 191-moddasi 1-qismida 
nazarda tutilgan qilmish 
obyektiv 
tomondan 
sir tutiladigan fan-texnika, iqtisodiyot, savdoga oid yoki boshqa 
shu kabi axborotni egasining roziligisiz oshkor qilish yoki undan 
foydalanish maqsadida har qanday usulda to‘plash bilan sodir etiladi. 
To‘plash 
deganda, erkin, qonuniy yo‘l bilan olish mumkin bo‘lmagan 
axborotni qo‘lga kiritishga, egallab olishga qaratilgan har qanday 
g‘ayriqonuniy (masalan, talon-toroj qilish, pora berish, qo‘rqitish, 
kseronusxa olish va h.k.) harakatlar tushuniladi. 
Bunday ma’lumotlarni to‘plash erkin olish mumkin bo‘lmagan va sir 
tutishni ta’minlashning maxsus tartibi belgilangan ma’lumotlarni topish va 
ularga egalik qilishga ma’lum harakatlarni har qanday usulda amalga 
oshirishdir. Bu usullarga hujjat va axborotning boshqa moddiy manbalarini 
o‘g‘irlash, sir tutilayotgan axborotga ega shaxslar yoxud ularning 
qarindoshlariga pora berib, ularga turli tahdid va qo‘rqitish bilan ega 
bo‘lish (yoki ega bo‘lishga harakat qilish), aloqaning turli vositalaridan 
axborot olish, hujjatlar bilan qonunga xilof ravishda tanishish yoki undan 
boshqa usullar bilan nusxa olish, tinglash uskunalarini va boshqa maxsus 
232 

---

vositalarni ishlatish va hokazolar kiradi. Xususan, axborot to‘plashni 
axborot tarmog‘iga kirish yo‘li bilan amalga oshirish mumkin, bunda 
aybdor harakatini axborot texnologiyalari sohasidagi jinoyatlar tegishli 
moddasi va