Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Mazkur jinoyat obyektiv tomondan quyidagi harakatlarda 
ifodalanadi
:
1) mulk huquqini qonunga xilof ravishda cheklash va (yoki) undan 
mahrum etish;
2) xususiy mulkka tajovuz qilish;
3) nomaqbulligi oldindan ayon bo‘lgan shartlarni mulkdorga majburan 
qabul qildirish, shu jumladan mol-mulkni yoki mulkiy huquqlarni 
topshirishni asossiz ravishda talab qilish;
4) mulkdorning mulkini olib qo‘yish yoxud uni o‘z mol-mulkiga 
bo‘lgan huquqidan voz kyechishga majburlash, talon-toroj alomatlarisiz 
sodir etish. 
Amaldagi qonunchilikka binoan xususiy mulk huquqi qonunda nazarda 
tutilgan hollarda va tartibdagina cheklanishi mumkin. Qolgan hollarda 
mulkdor o‘z mol-mulkiga nisbatan qonunga zid bo‘lmagan har qanday 
harakatlarni bajarishga haqli. U o‘z mol-mulkidan xo‘jalik faoliyatini va 
qonunda taqiqlanmagan boshqa faoliyatni amalga oshirish uchun 
foydalanishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 
206-moddasi 1-qismiga asosan, davlat organining mulkdorning mol-
mulkini olib qo‘yishga bevosita qaratilmagan qarori munosabati bilan, shu 
jumladan mulkdorga qarashli uy, boshqa imoratlar, inshootlar yoki ekinlar 
joylashgan er uchastkasini olib qo‘yish to‘g‘risidagi qarori munosabati 
bilan mulk huquqining bekor qilinishiga qonunlarda belgilangan hollar va 
tartibdagina yo‘l qo‘yiladi, bunda mulkdorga olib qo‘yilgan mol-mulkka 
245 

---

teng mol-mulk beriladi va uning ko‘rgan boshqa zararlari to‘lanadi yoki 
mulk huquqi bekor qilinishi bilan yetkazilgan zarar to‘la hajmda to‘lanadi. 
Xususiy mulk bo‘lgan mol-mulkni, shu jumladan er uchastkasini 
natsionalizatsiya va rekvizitsiya qilingan hollarda olib qo‘yish, agar 
qonunda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, mulkdorga uning 
bozor qiymati, shuningdek bunday olib qo‘yish munosabati bilan 
mulkdorga yetkazilgan zararning o‘rni to‘la qoplanishi sharti bilangina 
amalga oshiriladi. Mol-mulkdan foydalanish fuqarolarning, yuridik 
shaxslar va davlatning huquqlarini hamda qonun bilan qo‘riqlanadigan 
manfaatlarini buzgan taqdirdagina xususiy mulk huquqini cheklash yoki 
mahrum qilinishiga yo‘l qo‘yiladi. 
Xususiy mulk huquqiga tajovuz ikki xil shaklda bo‘lishi mumkin – xususiy 
mulk huquqini cheklash va (yoki) undan mahum qilish. Xususiy mulk 
huquqini qonunga xilof ravishda cheklash va (yoki) undan mahrum etishning 
istalgan shakllari ko‘rilayotgan jinoyat tarkibining obyektiv tomoni belgisi 
bo‘lishi mumkin. Bunda talon-toroj belgilari mavjud bo‘lmasligi zarur. 
Nomaqbulligi oldindan ayon bo‘lgan shartlarni mulkdorga majburan 
qabul qildirish, shu jumladan mol-mulkni yoki mulkiy huquqlarni 
topshirishni asossiz ravishda talab qilish.