M. Y. Ayupova

Bosh miyasi serebral falajlangan bolalarda nutq buzilishlar
Bu buzilishlarda ko‘pincha tez-tez uchrab turadigan dizartriyadir.
D iagnostika va korreksiyalashda qiyinchilik tu g‘diradigani alaliya
hisoblanadi. Chunki nutqning yo‘qligi bolalarda fikr yuritish faoliyatini
rivojlanmasligiga olib keladi. Alaliyada bosh miyaning nutq zonalarini
lokal shikastlanishi spetsifik nevrologik simptomlar bilan birgalikda
kuzatiladi. Bu elektroensofalografik tekshirishlarda tasdiqlanadi.
Bu bolalardagi m o to r alaliyani m axsus o'qtishlarsiz b a rta ra f etib 
b o im ay d i.
Serebral falajlangan bolalarda alaliya 3—5% tashkil etadi. Alaliyani 
patogenezi ikkita faktor bilan b o g iiq .
1. N utq m exanizm larni shikastlanishi ekzogen ta ’sirlar ostida kelib 
chiqadi, shu bilan bir q atorda bu Serebral falajni ham keltirib chiqaradi 
(hom ilalik va tu g 'ru q davridagi travm alar, gipoksik faktorlar, perinatal 
ensisfalit).
2. N utq mexanizmlarini shakllanmaganligi natijasida harakatli-kinestik 
deprivatsiya yoki nutqning pereferik tuzilishining patagogik afferentatsiyasi, 
y a ’ni nutq m otorikasini shikastlanishi (natijasida) va eshituv-kinestik 
integratsiyani shakllanm aganligi natijasida, bosh miya perkbral falaji bilan 
kasallangan bolalarda eshitish qobiliyatining buzilishiga olib kelinadi.
459

---

Tekshirish uchun savol va topshiriqlar
1. Bolalar serebral falajida nam oyon b oiadigan fonetik-fonem atik buzilishlarni 
tavsiflab bering.
2. Bolalar serebral falajida nam oyon b oiadigan dizartriyaning asosiy shakllarini 
aytib bering.
3. Bolalar serebral falajida nutq va harakat buzilishlarining qanday um um iylik 
tom o n lari mavjud?
4. Bolalar serebral falajida nam oyon b o ia d ig a n dizartriya nutq kam chiligini 
b arta ra f etishda logopedik ishning o ‘ziga xos xususiyatini ochib bering.
5. Bolalar serebral falajida leksik-gram m atik buzilishlarning xususiyatlarini 
yoritib bering.
6. Lug‘at boyligini shakllantirishda olib boriladigan logopedik ishning davr 
bo'y ich a aytib bering.
7. Bolalar serebral falajida nam oyon b o ia d ig a n nutq buzilishlari shakllarini 
aytib bering.
8. B o la la r se re b ra l fa la jid a m u sta q il n u tq va n u tq n in g tu s h u n is h n i 
shakllanishining buzilishini nam oyon b o iis h in i ochib bering.