O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Mexanik sariqlik 
Sariqlikning bu turi o’t yo’llarining endogen yoki ekzogen sabablar 
tasirida yopilishi natijasida yuzaga keladi. Endogen yopilishi o’t 
toshlarining, o’t yo’llariga tiqilib qolishi va sklerozli xolangitda o’t 
yo’llarining sklerotik o’zgarishi hisobiga vujudga keladi. Ekzogen 
yopilishi tashqaridan o’t yo’llarini qisilishi (o’smalar, jigar darvozalari 
o’sma metastazlarida, meda osti bezi bosh qismi o’smalari, 12 barmoqli 
ichak shilliq qavati o’smalari va shishlari, shu ichak yaralari 
peneteratsiyasi va b.q.). Bu o’zgarishlar o’t suyuqligi dimlangan joydan 
yuqoriga bosim ortishi hisobiga bilirubinglyukuronidni qonga qaytib 
so’rilishi taminlaydi. Sariqlik qonda regurgitatsiya hisobiga 
konyugirlangan bilirubinning miqdori qonda oshadi.
Mexanik sariqlikda teri rangi maksimal darajada o’zgargan, davomli 
sariqlikda teri qoramtir rangda bo’ladi. Qonda bog’langan bilirubin 
miqdori ko’payadi va bu uzoq davom etsa jigar funktsiyasi ham buzilishi 
hisobiga bog’lanmagan bilirubin ham paydo bo’ladi. Siydikda 
bog’langan bilirubin va o’t kislotalari paydo bo’ladi. Siydik rangi 
jigarrang bo’ladi. Najas rangi rangsizlanadi, chunki ichakka sterkobilin 
tushmaydi. Bemorlar deyarli qonda o’t kislotalari ko’payishi (xolemiya) 
hisobiga har doim teri qichishi, ko’zdan kechirganda terisida qashalgan 
izlar ko’rish mumkin, terisi tarang. O’t kislotalari adashgan nervni 
qitiqlashi hisobiga, bemorlar pulsi kamayadi (bradikardiya), qon bosimi 
past bo’ladi. Markaziy asab tizimi xolemiya hisobiga zaharlanib, asteno-
nevrotik sindromlar (bosh og’rig’i, bosh aylanishi, tez charchash, 

---

325 
holsizlik, ishlash qobiliyatini pasayishi, tasirchanlik, uyqusizlik va b.q.) 
ni yuzaga keltiradi. Mexanik sariqlikning yuqoridagi belgilariga 
asoslangan holda uning to’lqinsimon xarakterdaligi seziladi; bu o’t 
yo’lining o’sma bilan to’silishi bilan tushuntiriladi.