Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Тўғри жавоблар: 
1 – А 
2 – В 
3 – А 
4 – А 
5 – Б 
6 – А 
7 – Д 
8 – В 
9 – Г 
10 – Д
 VII боб. ИШЛАБ ЧИҚАРИШДА ТЕБРАНИШГА ГИГИЕНИК БАҲО БЕРИШ. 
 

Мавзу мақсади: 
талабаларга тебраниш омилига гигиеник баҳо бериш ва унинг 
салбий таъсирларини олдини олиш чораларини ишлаб чиқишни ўргатишдир. 
Вибрация (тебраниш) ишлаб чиқариш муҳитининг омили сифатида: металлга ишлов 
бериш, тоғ-кон, металл ишлаб чиқариш, машинасозлик, қурилиш авиа ва кемасозлик 
саноатида ҳамда қишлоқ хўжалигининг кўпгина бошқа тармоқларида учрайди. 
Тебранишнинг узоқ вақт таъсир қилиши, вибрацион касалликнинг келиб чиқишига сабаб 
бўлади. 
Тебранишнинг ишчилар соғлиғига зарарли таъсирини олдини олиш муҳим ижтимоий 
вазифа бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун ишлаб чиқаришдаги тебранишни ўлчай билиш ва 
рационал профилактик чора-тадбирларни ишлаб чиқиш, ДСЭНМ меҳнат гигиенаси 
врачининг муҳим бўлимларидан бири бўлиб ҳисобланади. 
Тебранишнинг физик – гигиеник тавсифи. 
Тебраниш – таранг жисмларнинг бевосита тегиши натижасида организмга берилувчи 
тебранма Ҳаракатдир тебранишни организм 16 Герц улушларидан бошлаб то 8000 Гц бўлган 
тебранма Ҳаракатларни сезиб ҳис қилади. 
Ҳозирги замонда тебраниш ишлаб чиқариш санитария омили сифатида анча кенг 
тарқалган. Тебраниш пневматик асбоблар ишланганда, металларга тезкор ишлов беришда, 
штамповка қилишда, виброплат формаларида ишлаѐтганда, турли транспорт воситаларида 
юрганда ва бошқа ҳолларда ҳосил бўлади. 
Тебраниш частотаси (секундаги тўлиқ тебранишлар сони – Гц), вибротезлик – м/с (вақт 
бирлигида кўчиши энг биринчи ҳодисаси) ва вибротезланиш м/с
2
(вақт бирлигида 
кўчишининг иккинчи ҳосиласи) билан таърифланади. Ундан ташқари вибротезлик дБ ларда 
ифодаловчи логарифмик даража билан ҳам тавсифланади ва қуйидаги формула ѐрдамида 
аниқланади: 
V 
L
v 
= 20 lg
(dB) 
5*10
-8
В – вибротезликнинг ўрта квадрат кўрсаткич, м/с; 

---

255 
5*10
-8
– стандарт вибротезлик, м/с (70 дБ). 
Ишлаб чиқариш тебранишининг интенсивлиги санитария меъѐрларида юқорида 
келтирилган бирликларда меъѐрланади ва ўлчов асбобларида ҳам ишлатилади.