Gulyamov saidahror saidahmedovich raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari

ochiq 
kalitlar 
texnologiyasi
dan 
foydalanishdir. Bu usulni yana asimmetrik kriptografiya deb ham atashadi. 
Ushbu usuldan foydalanganda ikkita kalitdan foydalaniladi: ochiq (
ommaviy
) 
va yopiq (
mahfiy
) kalitlar. Yopiq kalit (
private key
) tasodifiy ravishda 
tanlangan tasodifiy son sifatida bo’lishi yoki kompyuterdagi tasodifiy sonlar 
datchididan tanlab olinishi kerak. Ochiq kalit esa (
public key
) yopiq kalit 
orqali hisoblanib topilishi lozim. Ammo bunda teskari ish amalga oshishining 
umuman ilojisi bo’lmasligi kerak. Ochiq kalit faqatgina ma’lumotlarni 
shifrlash 
uchun 
ishlatilishi 
kerak, 
yopiq 
kalit 
esa 
ma’lumotlarni 
ma’lumotlarni deshifrlash uchun ishlatiladi. Ushbu usulning afzallik 
tomonlari nimada? Bu usulda kalitlarni almashinish jarayoni soddalashadi – 
aloqa kanali bo’yicha faqatgina ochiq kalit jo’natiladi, mahfiy kalit esa uning 
egasida bir nushadagina saqlanadi. Uni bilmasdan turib, ochiq kalit 
yordamida ma’lumotlarni rasshifrovka qilish umuman mumkin emas. 1978 
yilda yaratilgan asimmetrik shifrlash algoritmi RSA (
Random Signature 
Algoritm
) boshqa sohalar bilan bir qatorda electron hujjatlarda va electron 
raqamli imzoda keng miqyosda ishlatilina boshlandi. RSA ning diqqatga 
sazovor tomonlaridan biri shundaki, unda asimmetrik shifrlash va electron 
raqamli imzo hosil qilish uchun bir xildagi amallar bajariladi. Bu tizim vaqt 
imtihonidan muvaffaqiyatli o’tdi va xozirgi davrda ishlab chiqarishdagi 
kriptografiyaning de-facto standartiga aylandi. Bir qancha xalqaro 
tashkilotlar ham RSA ni rasmiy standart sifatida tan olganlar. RSA 

---

255 
kriptotizimida mahfiy kalit electron raqamli imzoni hisoblash uchun yoki 
ma’lumotlarni rasshifrovka qilish uchun ishlatiladi. Ochiq kalit esa electron 
raqamli imzoni tekshirish va ma’lumotlarni shifrovka qilish uchun ishlatiladi.
DSA algoritmi - (
Digital Signature Algorithm
) 1981 yilda yaratilgan 
bo’lib, electron raqamli imzo uchun AQSH standarti (
Digital Signature 
Standart
– DSS) sifatida ishlatiladi. DSS standartining aniqlanuviga ko’ra, 
DSA algoritmi xesh-funktsiya sifatida SHA algoritmini ishlatishni ko’zda 
tutadi. Bu algoritmning ko’rsatgichlari mahfiylashtirilmagan, DSA algoritmi 
AQSH da ham raqamli imzoning standarti sifatida ishlatiladi. U faqatgina 
electron raqamli imzoni xosil qilish uchungina ishlatilib, ma’lumotlarni 
shifrlash uchun ishlatilmaydi.
Kalitdan foydalangan xoldagi istalgan shifrlash algoritmini kalitlarning 
barcha qiymatlarini tanlash usuli orqali rasshifrovka qilish mumkin. Ammo 
bunda rasshifrovka qilish uchun zarur bo’lgan komp’yuter quvvati kalit 
uzunligi oshishi bilan exponentsial ravishda ko’payadi. Kriptografik 
tizimning ishonchliligi uning eng kuchsiz qismi xususiyati bilan aniqlanadi. 
Shuning uchun shifrlash tizimining har bir qismini – algoritmni, shifrlashni 
qo’llash usulini va kalitlardan foydalanish siyosatini ishlab chiqishda juda 
hushyor bo’lish talab etiladi.