Beynin I i m I i -js

son zam anlardaki ipotek işlemlerinin yüzde 8 0 ’inin değişken oran­
lı krediye bağlanm ış olm asıydı. Bu yüksek risk faizli kredilere imza
atan borçlular, daha yüksek ödem e oranları karşısında kendilerini
bir anda köşeye sıkışm ış bulmuşlardı. Borçlarını ödeyemeyenlerin
sayısı hızla artıyordu. 2 0 0 7 ’nin sonlarıyla 2 0 0 8 arasında A BD ’de
haciz yoluyla el konulan evlerin sayısı bir m ilyona yaklaşm ış, ip o­
tek tem inatlı menkul değerler, büyük oranda ve hızla değer kay­
betmişti. Tüm dünyada kredi almak güçleşmişti artık. Ekonom ik
çöküş yaşanıyordu.
Tüm bunların beyindeki rakip sistemlerle ne ilgisi var? Yüksek
risk faizli ipotek teklifleri, aslında “şimdi istiyorum ” sistem inden
faydalanm aya son derece uygun hale getirilmişti: Bu muhteşem
evi, çok düşük geri ödem e oranlarıyla şimdi alın, arkadaşlarınızı
ve ailenizi etkileyin, düşünebileceğinizden çok daha rahat yaşayın.
D eğişken oranlı ipotek faizi bir ara yükselecektir, doğru, ama bi­
linmeyen bir gelecekte ve buna daha çok zaman var. Kredi veren
bankalar, anlık ödül devrelerine böylece doğrudan bağlanarak,
Amerikan ekonom isini neredeyse tümüyle hortumlamayı başardı­
lar. Ekonom ist Robert Shiller’in bu ipotek krizinin başlangıcında
söylediği gibi bu tür tartışmalı mali balonların nedeni “en çok da
fiyatların yükselişe geçtiği dönem de ortaya çıkan, gerçeklere bağı­
şık, bulaşıcı bir iyim serlik” idi. “ Bu balonlar aslında temelde top­
lumsal olgulardır” diye sürdürüyordu sözlerini Shiller; “ve bunla­
ra yakıt sağlayan psikolojiyi anlayıp onunla baş etmeye çalışana
kadar da oluşm aya devam edeceklerdir
.” 19
“Şimdi istiyorum ”a dayalı pazarlıklara ilişkin örnekler arama­
ya başladığınızda, bunları her yerde görmeye başlarsınız. Kısa süre