O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti

5.5. Lizing munosabatlarning xalqaro unifikatsiyasi 
O‘tgan asrning 70 - yillarida lizing faoliyati huquqiy, soliq va valyuta 
xarakteriga ega muammolar tufayli kamdan-kam qo‘llangan bo‘lsa, hozirgi 
kunda xalqaro lizing operatsiyalari soni tez o‘sib bormoqda. Bu holat Ottavada 
qabul qilingan “Xalqaro moliyaviy ijara to‘g‘risidagi Konvensiya”da qayd 
etilgan lizing to‘g‘risidagi umumiy unifikatsiyalangan “Unidrua” kabi 
tashkilotlarni tuzish zaruratini yuzaga keltirdi. 
Kirish qismida mazkur Konvensiyaning maqsadi – xalqaro moliyaviy lizing 
oldida turgan huquqiy to‘siqlarni olib tashlash, an’anaviy ikki tomonlama ijara 
shartnomalarini uch tomonlama shartnomalarga moslashtirish va asosiysi, lizing 
bitimining barcha ishtirokchilari o‘rtasidagi o‘zaro huquqiy munosabatlarni 
tartibga soluvchi yagona normalarni o‘rnatish ko‘rsatib berilgan. 
UNIDRUA Konvensiyasida ko‘zda tutilgan asosiy qoidalar quyidagilardan 
iborat:
1
•
lizing – mustaqil huquqiy institut; 
•
lizing – ijara, shartli oldi-sotdi, ssuda bilan umumiy jihatlarga ega, biroq 
ulardan hech biriga mansub bo‘lmagan va ikkita kelishuv – oldi-sotdi va lizing 
shartnomasini ifodalovchi uch tomonlama bitim. 
Konvensiyada oldi-sotdi va lizing shartnomalarining uzviy va chambarchas 
bog‘liqligi belgilab qo‘yilgan. Bunda foydalanuvchi birinchi shartnomaning 
shartlarini ma’qullashi kerak, ta’minotchi esa asbob-uskunalar qanday maqsadda 
sotib olinayotganligini bilishi zarur. 
Mulkdan foydalanuvchiga ham katta rolь ajratilgan bo‘lib, u bitim 
tashabbusi bilan chiqqanligi sababli huquqiy jihatdan mulkning egasi 
bo‘lmasada, lizing mulki bo‘yicha barcha tavakkalchiliklarga javob beradi. 
Bunda lizing beruvchi faqat bitimni investitsiyalashda vositachi rolini o‘ynaydi, 
xolos. Lizing kelishuvi muddati lizing beruvchiga kapital qo‘yilmalarni 
qaytarish shartlaridan kelib chiqqan holda belgilanadi va taxminan mulk 
amortizatsiyasi muddatiga teng bo‘ladi. 
Shuni ham qayd etish joizki, Konvensiya talablari faqat lizing asbob-
uskunalariga nisbatan qo‘llanadi va ko‘chmas mulkka aloqasi bo‘lmaydi. 
1
Лещенко М.И. Основы лизинга.- М.: 2001, 163 c
. 

---

68 
Konvensiyaga asosan bitimlar xalqaro moliya lizingi toifasiga mansub 
bo‘lishini ta’minlovchi ta’riflar MDH va O‘zbekistonda amal qilayotgan 
ta’riflarga to‘laligicha mos keladi. 
Bundan tashqari, Konvensiya normalari lizing shartnomasida asbob-
uskunalarni kelgusida sotib olish yoki ijaraga berish ko‘zda tutilgan yoki 
tutilmaganligidan qat’iy nazar, barcha hollarda qo‘llanadi.