Ш. А. Агзамова, Э. А. Шамансурова, Д. К. Ганиева, С. А. Убайдуллаева

Амалий спорт машқлари
– бу машқлар ѐрдамида юкламаларга мос-
лаштириш, ошириб бориш, қон ва лимфа айланишлари, модда алмашинуви-
нинг яхшиланиши амалга оширилади. Уларга қуйидагилар киради : юриш, 
югуриш, ўтирган ва турган ҳолатларда эшкак эшиш, сузиш, чанғи ва конки 
учиш, велосипед ҳайдаш. ШЖТ практикасида энг кенг юриш қўлланилади. 
Юриш таянч хусусияти ва юриш стереотипини қайта тикловчи (нерв тизими 

---

42 
касалликлари ва таянч харакат аппаратини зарарланишида); бўғимлар 
харакатчанлигини яхшиловчи ва оѐқ мушакларини мустахкамловчи; 
компенсацияни шакллантирувчи (МНТ зарарланган беморларда юришнинг 
қатъий 
бузилишларида); 
вегетатив 
функцияларни 
стимулловчи 
(гемодинамика, нафас ва моддалар алмашинуви) машқ хисобланади.
Юриш оддий режимда енгиллаштирилган холда бажарилиши мумкин. 
Қўл-оѐқлар енгиллаштириш даражасига ва беморни тана вазнига қараб 
белгиланади, таѐқчалар ва бошқа анжомлар ишлатилиш хисобига, қадамлар 
узунлигини темпига йўлнинг релъефига, машқларни бажарилишига кетаѐтган 
вақтга қараб белгиланади. Юриш махсус машқ сифатида ѐки сайр шаклида 
қўлланилиши мумкин. 
Ўйинлар
– улар қуйидагиларга бўлинади : 
-кам ҳаракатли ўйинлар – шахмат, шашка ва ҳ.з. Бунда беморларни 
касалликдан чалғитиш, эмоционал-руҳий ҳолатига таъсир этиш, эътиборини 
кучайтириш амалга оширилади; 
-ҳаракатли ўйинлар – стол тенниси, бадминтон, кегельбан, крекет ва ҳ.з. 
Улар ѐрдамида беморларнинг эмоционал ҳолати яхшиланади, ҳаракат 
кенглиги оширилади, ўсиб борувчи юкламаларга организм мослаштирилади; 
-спортга оид ўйинлар – волейбол, баскетбол, футбол ва ҳ.з. Улар ҳам 
беморларнинг эмоционал ҳолатини яхшилайди, ўсиб борувчи юкламаларга 
организмни мослаштиради. 
ШЖТ да ўйинлар
юклама бўйича ошиб борувчи 4 та гурухга бўлинади: 
1) жойдаги ўйинлар, 2) камхаракат, 3) харакатчан, 4) спортив. Улар танлаб 
таъсир қилишга, беморлар холати сифатига турлича таъсир қилиш бўйича 
етарли даражада аниқ машқлар интенсивлигини дозалашга, имкон беради.
Физиологик нўқтаи назардан ўйинлар мушаклар харакатини кийин 
ациклик шаклларини тафовут этадилар, шунинг учун умумий ва махсус 
зўриқишларни тавсия қилишни қийинлаштиради. Бироқ бу ўйинларнинг 
камчиликларини юқори эмоционал-руҳий кўтаринкилик кайфияти билан 
тўлдирилади. Ўйин харакатлари пайтидаги хосил бўлган ижобий эмоциялар, 

---

43 
организмдаги асосий тизимларни фаолиятини стимуллайди ва бундай 
машғулотларга қизиқиш уйғотади. Бу умумий жисмоний тайѐргарликда 
ўйинлардан фойдаланишга хам тегишлидир. Шифобахш жисмоний 
машқлардаги ўйинлар спортдаги шуғуллантирувчи ўйинларга ухшаш. 
Ўйинлар даволовчи жисмоний машқларнинг бир тури сифатида қўлланилади, 
актив харакат тартиботининг компонентидир.