Mavzu: tabiiy resurslar va ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi

---

5-MAVZU: TABIIY RESURSLAR VA ULARDAN OQILONA 
FOYDALANISH VA ATMOSFERA MUHOFAZASI 
Reja 
1.O‟zbekiston tabiiy resurslarining holati 
2.Tabiiy resurslar klassifikatsiyasi
 
3.Tabiatni muhofaza qilishning aspektlari1. 
4. Atmosfera tarkibi.
 
5.Atmosfera tuzilmasi.
 
6.Atmosferai floslanishi va tabiiy tozalanishi.
 
7.Atmosferani muxofazasi.
 
 
Tayanch so’zlar: 
rudasiz metallar, neft, gaz, ko‟mir, torf, yer osti suvlari, 
atmosfera, energetik komplekslar, tabiiy ifloslanish, 
 
Qayta tiklanadigan resurslar 
Quyosh bitmas tuganmas resurs, yer yuzini issiqlik va yorug‟lik bilan
ta‟minlaydi. Yomg‟ir ko‟llar va jilg‟alarni suv bilan to‟ldiradi. Qachonki, 
o‟simliklar fotosintez jarayonini amalga oshirsa, ular havoga kislordni qo‟shadi. 
Quyosh nuri, suv va havo qayta tiklanadigan resurslardir.
Qayta tiklanmaydigan resurslar chegaralangan bo‟lib, ularni siz devorni 
bo‟yashda yoki avtomashina bilan sayohat qilishda foydalanasiz. Plastiklar, 
bo‟yoqlar va benzin qimmatbaho qayta tiklanmaydigan resusrlar bo‟lmish neft 
yoki moydan ishlab chiqariladi. Neft mikroskopik dengiz organizmlarning 
qoldiqlarini yuz millionlab yil davomida burdalanib chirishi natijasida paydo 
bo‟ladi. Temir,mis, oltin, kumush va uran singari boyliklar metal himsoblanadi.* 
 
Qattiq yoqilg’ilar 
 
Ko‟mir, neft, tabiiy gaz energiya manbai bo‟lib, tiklanmaydigan resurslardir. 
Qattiq yoqilg‟ilar yuz millionlab yillar davomida paydo bo‟lgan. Mashinalar, 
avtobuslar, poezdlar va samolyotlar uchun ishlatiladigan benzin, dizelь yoqilg‟isi 
va raketa yoqilg‟isi neftdan olinadi. Ko‟mir ko‟pgina qudratli zavodlarda elektr 
ishlabchiqarish uchun ishlatiladi. Tabiiy gaz isitish va dvigatelьni harakatga 
keltirish uchun va ba‟zan transport yoqilg‟isi sifatida ishlatiladi.
Qattiq yoqilg‟ilarni hozirgi kunda tejash kelajak avlod uchun zahira 
sifatida qoldirishimiz uchun muhim hisoblanadi. Qayta tiklanmaydigan resurslar 
chegaralangan. Kelajakda ular narxi oshib ketishi mumkin. Qattiq yoqilg‟ilarning 
me‟yordan ortiq yoqilishi natijasida chiqindi gazlar atmosferaga ko‟tarilib, 
atmosferani ifloslanishiga olib kelmoqda. Bu esa ekotizimni buzilishiga olib 
keladi. Qattiq yoqilg‟ilarni o‟rniga boshqa energiya manbalarini ishlatish muhim 
ekanligi ko‟pchilik tomonidan ma‟qullanmoqda.

---