Universiteti voleybol, basketbol nazariyasi va uslubiyati kafedrasi a. A. Pulatov, M. A. Qdirova

0 ‘yinchining to‘psiz harakati. 
Bunday h arakat joy tanlash, 
kiritilayotgan to 'p n i qabul qilish, birinchi to 'p n i uzatish, hujum
zarb asi va b o sh q a h u ju m h a ra k a tla ri b ilan ifo d a la n a d i. Bu 
harakatlar o 'y in davom ida uzliksiz takrorlanib turadi.
Ikkinchi to 'p n i uzatish uchun jo y tanlash quyidagicha am alga 
oshiriladi:
1) bog'lovchi o 'y in ch in in g hujum zonasida harakatlanib, qulay 
joyni tanlashi;
2) bo g 'lov chi o 'y in c h in in g orqa chiziq zonalari o 'y in ch isi 
o rtid a n o ld in g i z o n a la rg a m aq sad li c h iq ish i. B unday vazifa 
kiritilayotgan to 'p n i qabul qilishda bajariladi;
3) orqa chiziq o ‘yinchisining zonadan chiqishi; bunday harakat 
kiritilayotgan to 'p n i qabul qilishda ham , o'y in davom ida ham
qo'llaniladi;
4) aniq yetkaziladigan to 'p g a chiqish. Bu harakat to 'p noaniq 
qabul qilinganda yoki bog'lovchi o'yinchi turgan jo y d an qaram a- 
qarshi to m o n g a yo 'naltirilganda qo'llaniladi.
Ikkinchi to 'p n i uzatish uchun joy tanlashda bog'lovchi o'yinchi 
quyidagilarni bilishi lozim:
1) b o g 'lo v c h i o 'y in c h in in g joyi 2 -z o n a d a , yon ch iziq d an
1 ,5 -2 m . O raliqda bo'lishi kerak.
2) orqa zonalardan ikkinchi to 'p n i uzatishga chiquvchi to 'p n i 
uzatishga chiquvchi o'yinchi o 'z jam oadoshlariga xalaqit bermasligi
134

---

kerak. Ikkinchi to 'p n i uzatishda kiritilayotgan to 'p g a qarshi yoki 
raqib y o ilag an zarba to 'p ig a tik chiqishi m um kin emas.
3) 
ikkinchi to 'p n i uzatadigan o ‘yinchi to ‘p yo'nalishi v ab alan d - 
ligini an iq lam ag u n ch a keskin h arakatlanishga yo‘l qo'ym asligi 
kerak.
O 'yinchining hujum zarbasini ijro etish uchun to 'p siz harakat- 
lanishi va joy tanlashi quyidagi h olatlar bilan belgilanadi: dastlabki 
ho lat, qulay joy tanlash, oldindan siljishi yoki harakatlanish va 
hujum zarbasiga chiqish.
D astlab k i jo y la s h is h h o la tin i ta n la s h d a h a r b ir o ‘y in ch i 
o 'z ig a qulay jo y ni egallashi lozim , m asalan , 4 -z o n a — 3 m li 
h u ju m c h iz ig 'i o rtid a yoki y o n c h iz iq a tro f id a jo y la s h is h
m aq sad g a m u v ofiq . Bu re ja la sh tirilg a n ta k tik k o m b in a tsiy a
tu rig a b o g 'liq b o ‘ladi. K eyinchalik o ‘y in ch i sam arali harak atn i 
am alga oshirish u ch u n u o ld in d a n b irm u n c h a o rq ag a va ch ap
to m o n g a siljiydi. H ujum zarbasi uchun chiqish uch yo'nalishda 
kechadi: to 'g 'ri to ‘r o ‘rtasi — 3-zonaga, 3- va 4-zona o'rtasiga 
yoki t o 'r ch eg a ra sig a (a n te n n a g a ). 2 -z o n a d a n o ‘y in ch i yon 
chiziqdan biroz uzoqroq va qism an orqaga siljigan h olatda turishi 
m um kin. 3 -zonadan, 3- va 2 -zo n alar o ‘rtasidan va to 'm in g o 'n g
to m o n chegarasidan hujum tashkil qilish uchun ham o 'y in ch i 
muvofiq y o 'n alish d a harakatlanadi, 2-zoanadan 4 -zonaga ham
hujum zarbasi uchun chiqish im koniyati bo'lishi m um kin.
H ujum chi o 'y in ch i 3-zonada quyidagicha joylashishi m um kin:
— 3 m li hujum chizig'i atrofida — ikki yon chiziq o'rtasid a;
— o 'rta d a n o'ng roq da;
— o 'rtad a n chaproqda;
— 3 -zo na atrofida to 'rd a n 1—2 m oraliqda.
S h u n d a y x a to la r u c h ra y d ik i, 3 -z o n a d a tu rg a n o 'y in c h i 
oldindan 4 yoki 3-zonaga hujum qilish uchun chiqish kerak.
B unday h o latd a u uch m etrlik chiziq o 'rta sin in g ch ap ro q
to m o n id a yoki o 'n g ro q to m o n id a joylashishi lozim b o 'lad i.
3-zonadan hujum qilishda o 'y in ch ilar to 'rg a nisbatan burchak 
yo 'n alishida chiqishi darkor. Agar o'yinch i to 'p uzatuvchining 
orqa to m onidan hujum qilm oqchi b o'lsa, (2- yoki 4 -zo n ad an ), 
un d a u o'ziga qulay bo'lishi uchun orqaga — yonga — oldinga
135

---

o ‘ng to m o n g a yoki ch ap to m o n g a harak atlan ish i zarur. Agar 
o ‘yinchi to ‘rdan 1—2 m oraliqda joylashgan b o 'lsa, unda u to ‘p 
kiritish vaqtida biroz orqaga siljib turishi kerak. O 'yin chiiar hujum
zarbalariga chiqishi uchun quyidagi holatlarga am al qilishi lozim;
— hujum xavfmi yaratish;
— boshqa zonalarga harakatlanib to 'siq q o ‘yuvchilam i chal- 
g 'itish ;
— h ar zurnda hujum zarbasini berishga tayyor bo'lish;
— boshqa o ‘yinlarning o ‘zaro harakatiga xalaqit berm aslik, 
am alga oshirilayotgan tak tik kom binatsiya sh iddati va ritm iga 
b o ‘ysunish.
0