Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

Капиталнинг ҳалқаро ҳаракати - бу капиталнинг чет элда жойлаштирилиши ва
ҳаракат қилиши.
У чет элга қуйидаги шаклларда чиқарилади:
- хусусий ёки давлат капитали шаклида. Капиталнинг ҳалқаро ташкилотлар йўли билан
ҳаракати кўпинча мустақил шакл сифатида ажратилади;
- пул ва товар шаклида. Жумладан, капитал чиқариш машина ва ускуналар, патентлар, ноу-
хау ҳамда товар кредитлари шаклида бўлиши мумкин;
- қисқа ва узоқ муддатли кредитлар шаклида;
- ссуда ва тадбиркорлик капитали шаклида.
Халқаро иқтисодий муносабатларнинг анча мураккаб жиҳатларидан бири-
ишчи
кучининг халқаро миграцияси
ҳисобланиб, у ўз ифодасини ишчи кучи ресурсларининг
анча қулай шароитда иш билан таъминлаш мақсадида бир мамлакатдан бошқасига кўчиб
ўтишида топади.
Халқаро миграция иккита асосий таркибий қисмни ўз ичига олади: эмиграция ва
иммиграция.
Эмиграция - мамлакатлардан доимий яшаш жойига чиқиб кетишни,
иммиграция - мамлакатга доимий яшаш учун кириб келишни билдиради.
Халқаро
миграция, шунингдек,
репатриация -яъни фуқароларни илгари чиқиб кетган
мамлакатларига қайтарилиши жараёнини ҳам ўз ичига олади.
Халқаро мигрантлар бешта асосий тоифага ажратилади:
1) иммигрантлар ва ноиммигрантлар;
2) шартнома бўйича ишлашга келган мигрантлар;
3) нолегал, яширин иммигрантлар;
4) бошпана сўровчи шахслар;
5) қочоқлар.
Фан-техника ютуқлари билан халқаро айирбошлаш
бир қатор шаклларда амалга
оширилади. У илмий-техникавий ахборотлар, мутахассислар, фан соҳаси ходимлари билан
айирбошлашни, тадқиқот ва янгиликларни лицензия асосида беришни, илмий-тадқикот
ишлари ўтказишни, умумий фан-техника ва технологияни ишлаб чиқариш бўйича қўшма
тадбиркорликни ўз ичига олади.
Илмий-техникавий ҳамкорликнинг муҳим шаклларидан бири-
халқаро инжиниринг
ҳисобланади. Халқаро инжиниринг бир давлат томонидан бошқасига саноат ва бошқа
объектларни лойиҳалаштириш ва қуриш жараёнига керакли ҳисоб-китоб лойиҳаларини
бериш, ҳамда инженерлик-курилиш хизмати кўрсатишдан иборат бўлади.