Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

1-чизма. Лоренц эгри чизиғи.
Даромадлар табақаланишини аниқлашнинг кўпроқ қўлланиладиган кўрсаткичларидан
бир дицел коэффициенти
ҳисобланади. Бу кўрсаткич 10% энг юқори таъминланган аҳоли
ўртача даромадлари ва 10% энг кам таъминланганлар ўртача даромади ўртасидаги нисбатни
ифодалайди. Масалан, АҚШ ва Буюк Британияда бу нисбат 13:1га, Швецияда эса 5,5:1га
тенг.
Ялпи даромаднинг аҳоли гуруҳлари ўртасида тақсимланишини тавсифлаш учун
аҳоли
даромадлари тенгсизлиги индекси (Джини коэффициенти)
кўрсаткичи қўлланилади.

---

199
Джини коэффициенти чизмадаги Лоренц эгри чизиғи билан мутлақ тенглик чизиғи
ўртасидаги юзанинг ОҒЕ учбурчак юзасига нисбати орқали аниқланади. Бу кўрсаткич
қанчалик катта бўлса, (яъни 1,0 га яқинлашса) тенгсизлик шунча кучли бўлади. Жамият
аъзолари даромадлари тенглашиб борганда бу кўрсаткич 0 (ноль)га интилади. Масалан,
кейинги ярим аср давомида Джини индекси Буюк Британияда 0,39 дан 0,35 га кадар, АҚШда
эса 0,38 дан 0,34 га кадар пасайган.
Бозор иқтисодиёти шароитида даромадлар тенгсизлигини келтириб чиқарувчи
умумий омиллар мавжуд. Буларнинг асосийлари қуйидагилар:
- кишиларнинг умумий (жисмоний, ақлий ва эстетик) лаёқатидаги фарқлар;
- таълим даражаси ва малакавий тайёргарлик даражасидаги фарқлар;
- тадбиркорлик маҳорати ва таҳликага тайёргарлик даражасидаги фарқлар;
- ишлаб чиқарувчиларнинг бозорда нархларни ўрнатишга лаёқатлилиги (бозордаги
ҳукмронлик даражасидан келиб чиқиб) даражасидаги фарқлар.
Бундай шароитда давлатнинг даромадларни қайта тақсимлаш вазифаси даромадлар
тенгсизлигидаги фарқларни камайтириш ва Жамият барча аъзолари учун анча қулай моддий
ҳаёт шароитини таъминлашга қаратилади.
3. Давлатнинг ижтимоий сиёсати. Аҳолини ижтимоий ҳимоялаш тизими.
Давлатнинг ижтимоий сиёсати тегишли марказлашган даромадларни