M. R. Tursunova xalqaro menejment

Xulosalar
1. Xorijiy tadbirkorlik yuqori qaltislik bilan xarakterlanadi, ular milliy bozordagi 
faoliyatga nisbatan yuqori foyda, nisbatan qudratli firmaning ta’siri, hukumatlar va xalqaro 
tashkilotlarning tashabbusi, ichki bozordagi noqulay vaziyat, chet elda past ishlab 
chiqarish va sotish harajatlari, eksport uchun proteksionistik to’siqlar, qabul qiluvchi 
mamlakatda qimmatli axborotning mavjudligi, qabul qiluvchi mamlakat moliyaviy 
imkoniyatlaridan foydalanish, xorijda imtiyozli soliqqa tortish kabi qiziqtiruvchi sabablar 
bilan qoplanadi. 
2. Xorijiy sharoitlarga moslashishning ob’yektiv omillariga (ularga chet el firmasi 
ta’sir ko’rsata olmaydi) huquqiy me’yorlar, xodimlarning milliy mansubligi, mahalliy urf-
odatlar, ishlab chiqarish munosabatlari, raqobat, iste’molchilar, texnologiya, qabul 
qiluvchi mamlakat iqtisodiyoti kiradi. 
37 

---

3. Qabul qiluvchi mamlakatda ilk faoliyat odatda past darajada moliyaviy natijalarga 
olib keladi. Tovar aylanishining kichik hajmi, baholarning past darajasi, xalqaro 
kompaniya xorijiy filiali mahsulotini ishlab chiqarish va sotish yangi bozorda 
barqarorlashtirilmaguncha kapitalni uzluksiz kiritish zaruriyati buning asosiy sabablaridir. 
4. Hozirgi davrda texnologiya va uskunalarni import qilmaydigan mamlakat 
topilmaydi, negaki hech bir mamlakat o’z sanoati uchun barcha turdagi mashinalar. 
uskunalar va elektron hisoblash texnikasini ishlab chiqarish quvvatiga ega emas. 
5. Tajribali import qiluvchilar sotib olinadigan uskunalar va texnologiyalarga 
quyidagi talablarni qo’yadi: texnologik jarayonlar, sanoati rivojlangan davlatlar 
zavodlarida sinalgan va patentlangan bo’lishi kerak; uzatiluvchi texnologiyalar xaridor 
sharoitlariga (xususan mahalliy xomashyo resurslariga) moslashishga mo’ljallangan 
bo’lishi kerak; xarid qilinayotgan texnologiyalar va uskunalar xaridor korxonasida ilgari 
o’rnatilgan agregatlarga mos kelishi kerak, uskuna yetkazib beruvchining taklifi o’z ichiga 
tez yemiriluvchi detallarni mahalliy korxonalarda ishlab chiqarish imkoniyatini beruvchi 
ishchi chizmalarni olishi kerak. 
6. Import qiluvchilar yetkazib beruvchilar bilan muzokaralarda baholar, texnik 
shartlar, uskuna va texnik xujjatlarni yetkazib berish muddatlari bilan birga ba’zi hollarda 
import qiluvchilar uchun muhimroq sanalgan bitimlarni moliyalashtirish shartlarini 
kelishib olishi zarur. 
7. Eksport va import qiluvchilar o’rtasidagi kelishmovchiliklar ko’pincha uskunalarni 
butlash, kafolat sinovlarini o’tkazish uslubi, yetkazib berilgan uskunalardagi nuqsonlar 
uchun javobgarlik, mahalliy xomashyo resurslarining sotib olingan texnologiyaning texnik 
talablariga mos kelmasligi kabi sabablardan kelib chiqadi. 
8. Har qanday kelishmovchiliklar va ziddiyatlar yetkazib beruvchi bilan do’stona 
xayrlashishga xalaqit bermasligi lozim, chunki kelajakda maslahat, ehtiyot qismlar, texnik 
yordamlar va boshqalar bo’yicha unga murojaat qilish zaruriyati vujudga kelishi mumkin.