Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Silikoz patagenezi.
Silikoz ozod kremniy (II)-oksid (qumtuproq changi) uzoq vaqt davomida 
nafas bilan tushib turganda paydo bo‘ladigan kasalliklar, bu kasallikda o‘pka chandiq bo‘lib qoladi. 
Silikotik tugunchalar. Biriktiruvchi to‘qima ko‘paygan sari 
o‘pkaning ayrim qon tomirlari bronxiolalarni siqa boshlaydi. Kasallikda 
to‘qima chandiqlari bilan almashgan alveolalar nafas olganda to‘la 
kengaya va nafas chiqarganda toraya olmay qoladi, sekin-asta organizm 
uchun zarur bo‘lgan havo hajmini o‘zidan o‘tkazish xususiyatini 
yo‘qotadi. Korxona xizmatchilarining chang sharoitida ishlash davri 
oshgan sari alveolalar o‘rnida mayda qo‘shimcha to‘qimalaridan tashkil 
topgan tugunchalar hosil bo‘ladi, kelgusida bu mayda tugunchalar bir-
biri bilan qo‘shilib, kattagina qurama (konglomerat) hosil qilishi 
mumkin. Bu quramalar nafas olishda ishtirok etmay qoladi.
Silikoz nafas a’zolarida og‘ir sklerotik o‘zgarishlar bilan namoyon bo‘ladi. Shu bilan bir 
qatorda ma’lum o‘zgarishlar asab, limfa, yurak-tomir sistemasida, me’da va ichakda hamda boshqa 
a’zolarda kuzatiladi. Demak, silikoz umumiy kasallik bo‘lib, o‘pka to‘qimalarida bir qator 
o‘zgarishlar paydo bo‘lishiga olib keladi. Chunonchi, bronxlarning elastikligi pasayadi, ba’zi 
hollarda spazma shishi kuzatiladi. 
O‘pkadagi sklerotik o‘zgarishlar kichik qon aylanish doirasiga ham ta’sir qiladi. Bunday 
hollarda elektrokardiogrammada yurakning elektrik o‘qi o‘ngga engashishi-bu esa yurakning o‘ng 
qorinchasi kengayishi bilan ifodalaniladi.
Pnevmokoinoz bilan og‘rigan odamlar o‘pkasida ikki xil-tugunchali hamda tarqalgan 
sklerotik (diffuz-sklerotik) turdagi morfologik o‘zgarishlar kuzatiladi. Silikozga faqatgina sifatli va 
ishonchli rentgenogramma belgilariga qarab tashxis qo‘yish mumkin. 
Klinik-rentgenologik 
o‘zgarishlariga 
qarab 
silikoz 
3 
bosqichga 
bo‘linadi.