Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Mehnat sharoiti va ish jarayoni quyidagicha: 
1. Ishlab chiqarish va texnologik jarayon turi (mashina qurilishi, kimyoviy sanoat qurilishi).
2. Mehnatni tashkil qilinishi (mexanizatsiya darajasi, stanokda ishlash, dam olish, mehnat). 
3. Kasbga ta’luqlilik. 
Ishlab chiqarishning zararli va xavfli omillari tasnifi. 
Zararli va havfli ishlab chiqarish omillari tabiatiga ko‘ra quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
fizikaviy; kimyoviy; biologik; psixofizik 
Fizikaviy zararli va xavfli ishlash omillari quyidagilarga bo‘linadi: 
-xarakatlanuvchi mexanizmlar, mashinalar, ishlab chiqarish uskunalarining so‘riluvchi 
qismlari. 
- ishchi zonasining yuqori changlangani va gazlangani. 
- ishchi zonasi havosining haroratining yuqori yoki pastligi. 
- shovqinning yuqori darajaliligi, vibratsiya, ish joyidagi ultratovush, infratovush.

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
30 
- Havo namligini oshishi yoki pasayishi. 
- barometrik bosim oshishi yoki pasayishi.
- elektrstatik maydonining darajasining oshishi. 
- elektr magnit nurlanish darajasi oshishi. 
- tabiiy yorug‘lik kamligi yoki yo‘qligi. 
- ish zonasining yoritilganligi etishmasligi. 
-ultrabinafsha, infraqizil radiatsiya darajasining oshishi. 
Ishlab chiqarishning kimyoviy zararli va xavfli omillari quyidagicha:
1. Inson organizmiga ta’siri quyidagicha xarakterli bo‘ladi:toksik, sensibillovchi, kanserogen, 
mutagen, reproduktiv faoliyatga ta’sir qiluvchi (teratogen) 
2. Inson organizmiga kirish yo‘li bo‘yicha: nafas organlari, oshqozon- ichak yo‘li, teri 
qoplamlari va shilliq qatlamlar orqali. 
3. Ishlab chiqarishning biologik zararli va havfli omillari o‘z ichiga: biologik ob’yekt, 
patogen mikroorganizm (rikketsiya, bakteriya, virus va zamburug‘lar) va ularning xayot 
mahsulotlari kiradi. 
4. Ishlab chiqarishning psixofiziologik zararli va xavfli omillari quyidagicha: jismoniy 
zo‘riqish va ruxiy zo‘riqish. Jismoniy zo‘riqish quyidagicha bo‘ladi: statik va dinamik 
Ruhiy zo‘riqish esa quyidagicha: aqliy zo‘riqish, analizatorlar zo‘riqishi, mehnatning monotonligi, 
emotsional zo‘riqish. 
Gigiyenik tasnifga muvofiq mehnat sharoitlarini zararli va xavflilik ish jarayoni og‘irligi va 
keskinligi ko‘rsatkichlari SanQvaM №0350-17 va SanQ va M № 0183-05 ish sharoiti 4 sinfga 
bo‘linadi: 
1 sinf – optimal ish sharoiti
2 sinf – ruxsat etilgan ish sharoiti 
3 sinf – zararli ish sharoiti (gigienik normativ darajasi oshishi va ishchi organizmida 
o‘zgarishlar) yaqqolligi bo‘yicha 4 darajaga bo‘linadi. 
4 sinf – o‘ta xavfli ish sharoiti