Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Profilaktikasi quyidagilardan iborat
: 
1. Oziq-ovqat mahsulotlari bilan ishlashga aloqador shahslarning sog‘ligi ustidan qat’iy 
nazorat olib borish. Teri qatlamida qulog‘ida, ko‘zida, tamog‘ida yiringli kasalliklar va yuqori nafas 
yo‘llarida yallig‘lanish belgilari bo‘lgan shaxslar oziq-ovqat mahsulotlari bilan aloqador ishga 
qo‘yilmaydi. 
2. Mastit kasalligiga uchragan hayvonlardan sog‘ib olingan sutni ichishni ta’qiqlash. 
3. Oziq-ovqat korxonalarining xodimlari orasida stafilokokk tashuvchanlikni aniqlash ustidan 
doimo nazorat olib borish, burun-xalqum va chirigan tishlarni o‘z vaqtida davolatishlari kerak. 
4. Sut, sut mahsulotlari, kremli konditer taomlar shuningdek tez buziladigan boshqa 
mahsulotlarni sovitiladigan xonalarda saqlash. 
Botulizm (Klostridium botulinum) 
Botulizm 
lotin tilidan – botulis so‘zidan olinib, kolbasa ma’nosini anglatadi. Chunki 
kasallikning kelib chiqishi ko‘pincha kolbasa iste’mol qilish natijasida paydo bo‘ladi. Botulizm 
kasalligini keltirib chiqaruvchi bakteriya - Cl. Botulinum 1896 yilda Gollandiyalik cho‘chqa 
go‘shtidan qilingan kolbasani ist’emol qilish natijasida kasallikning og‘ir turi keng tarqalgan vaqtda 
E.Van Ermengem tomonidan kashf etilgan. Botulizm-klostridium botulini toksini tushgan ovqatni 
iste’mol qilish natijasida bo‘ladigan og‘ir, o‘tkir kasallik. Klostridium botilunimning oltita tiplari 
ma’lum (A, V, S, D e, G). Ularning hammasi kishilarda kasallik qo‘zg‘atishi mumkin va har bir 
tipning toksini faqat xudi shu tipga chiqargan zardob bilan neytrallanadi. Botulizmni qo‘zg‘atuvchi-
aniq anaerob u havo kirmagan joyda ko‘payadi, ya’ni baliq, yog‘li cho‘chqa go‘shtida, kolbasaning 
katta bo‘laklari ichida yoki germetik berk konserva va bankalarida hosil bo‘ladi. 
Klinikasi. 
Botulizm belgilari organizmga tushgan mikrob toksinlariga ko‘ra 2 soatdan 36 
soatgacha davom etadigan yashirin davrdan keyin yuzaga chiqadi. Kasallikning dastlabki 
alomatlari-«Ko‘z simptomlari» buyumlarning qo‘shaloq bo‘lib ko‘rinishi, ravshan ko‘rishning 
pasayishi. Bemorlarning boshi og‘riydi, tovushlar butunlay chiqmay qolishi mumkin (afoniya). 
Ko‘z qorachig‘larining yorug‘likni sezishi susayadi, akkamodatsiya pasaygan, ko‘z soqqalarining 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
25 
o‘ynab turishi (nistagim), katta kichikligi har xil (anizokoriya). Yuz muskulaturasining 
harakatchanligi zarar ko‘radi, mimika hatto yo‘qoladi ham (amimiya). Og‘zini ochish qiyinlashadi, 
yutish harakati buzuladi. Tana temperaturasi normal, puls tez uradi. Kasalikning oxirgi davrida 
nafasning buzulishi asosiy siptom hisoblanadi. Botulizmda spetsifik zardob o‘z vaqtida 
yuborilmagan hollarda o‘lim hodisasi 70% gacha etadi. 
Profilaktikasi 
Dudlangan mahsulotlarni (baliqni) tayyorlash uchun baliqni sovutish asosiy shart hisoblanadi. 
Baliq zavodlarida dudlangan mahsulotlar tayyorlash uchun baliqlarni tiriklayin shikastlamasdan 
qabul qilish tavsiya etiladi. Konserva sanoatida ham konservalarning sterilizatsiya qilish rejimini 
puxta nazorat qilish kerak. Anaerob sharoitlarida va tegishli temperaturaning yuzaga kelishi toksin 
bo‘lishi uchun sharoitlar yaratadi. Bomboj belgilari bo‘lgan konservalarni savdo tarmog‘iga 
chiqarish man etiladi.
Davosi: botulizmga qarshi antitoksin zardobi yuborilishi kerak.