Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o„zbek tili va adabiyoti universiteti

 
Savol va topshiriqlar 
1.
Lisoniy model va matematik modelning uzviy bog‗liqligi nimalarda 
namoyon bo‗lishini tushuntiring. 
2.
Tilshunoslik 
bo‗limlarini 
modellashtirish 
darajasi 
haqida 
bilganlaringizni so‗zlang. 
3.
So‗z yasash modellariga turli tillardan misollar keltiring. 
4.
Gaplarni modellashtirishda e‘tiborga olinishi lozim bo‗lgan asosiy 
jihatlarni bayon eting. 
5.
Gap bo‗laklari modellari haqida ma‘lumot bering. 
6. Fikrni davom ettiring: Кompyuter modellari – bu … 
7.Ingliz, rus tillarida sodda gap qurilishiga doir quyidagi modellarga 
misol keltiring: 
S + V + О:
S = ega, О = to‗ldiruvchi, V=kesim. 
 
 
6-§. LINGVISTIK
PROTSESSORNING GRAMMATIK 
XUSUSIYATLARI 
 
Reja
: 
1. Kompyuter analizi va ingliz tilidagi gaplarni o‗zbek tiliga tarjima 
qilish algoritmi.
2. Dastur algoritmi. 
3. Dasturning ishlash tamoyili.
 Asosiy tushunchalar: 
dastur algoritmi, muayyan ketma-ketlik, 
dasturning ishlash prinsipi, tarjima protsedurasi, tarjimon dasturlar, 
ma‟lumotlar bazasi,
 
kompyuter analizi va sintezi, avtomatik tarjima, 
lingvistik ta‟minot, dasturiy ta‟minot, dastur algoritmi, tarjimon dasturlar, 
formal model, morfologik, semantik-sintaktik va konseptual analiz, 
lingvoanalizatorlar, parser dasturlar.
 
Ingliz tilidagi matnlarni o‗zbek tiliga va, aksincha, o‗zbek tilidagi 
matnlarni ingliz tiliga o‗girishning ommaviy kompyuter modellarini 
qo‗llash, tillarni kompyuter yordamida o‗qitish, bilimlarni baholash, 
matnlarni tahrirlash eng dolzarb muammolar hisoblanadi. 
Inglizcha-o‗zbekcha va o‗zbekcha-inglizcha kompyuter tarjimasi 
dasturlari katta ahamiyatga ega. Ma‘lumki, ingliz va o‗zbek tillari leksik-

---

69 
grammatik xususiyatlariga ko‗ra bir-biridan tubdan farq qiladi. Shuning 
uchun ingliz tilidan o‗zbekchaga va o‗zbekchadan inglizchaga kompyuter 
tarjimasini yaratish o‗ziga xos qiyinchliklarni keltirib chiqaradi. Bugungi 
kunda rus tili vositasida ingliz tilidan o‗zbek tiliga avtomatik tarjima 
qiluvchi dasturlarning versiyalari e'lon qilingan. 
Ayrim dasturlarda ingliz tilidan o‗zbek tiliga tarjima qilish vositachi 
tilsiz amalga oshiriladi. Ushbu jarayon gaplarning sintaktik analiz qilish 
algoritmlari va formal modellari bazasi asosida yuzaga keladi.