Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Xitoy devori, bularga ba’zi misollar bo’la oladi xolos. Shuningdek, toshlardan 
bino qurilishining barcha elementlarida qismlarni ko’tarib turagan yuk 
sifatida,shuningdek, binoning ko’rkamligi va go’zalligini yuksaltirishda keng 
foydalanilgan. Qurilish materiali sifatida toshlar sement va temirning rivojlanishi 
natijasida sekin asta o’z o’rnini yo’qotib borgan. Ikkinchidan, toshlardan qurilgan 
strukturaviy elementlarning kuchini muvofiq tarzda tahlil qilish mumkin 
emas.Bulardan foydalanishda to’siq bo’ladiga bshqa katta omillar: ularni yetkazib 
borish, hamda qurilishning sust sur’atidagi ko’p vaqtni oladigan bog’log’ich 
muammo qilib ko’rsatiladi.
3.2.Qoyani shakllantiruvchi minerallar: 
Minerallarni agregatsiya bo’lishi va qoyalarning xususiyati bularni yuzaga 
keltiruvchi moddalarning xususiyatlari bilan chambarchas bog’liqdir.Ular 
fizikaviy xususiyatlariga ko’ra o’rganilib chiqiladi va bunda bir qancha belgilar 
masalan qattiqligi,yorilishi.xususiyati,rangi,yaltiroqligi,o’ziga xos tortishish kuchi 
va kristallarning shakllari tekshirib chiqiladi.Ba’zi minerallarning xususiyati juda 
kuchlidir, xususan qattiq va kimyoviy qarshiligi juda kuchlidir (kvarts), 
ba’zilariniki esa kuchsiz va suvni shimish xususiyati juda kuchli (gips), ba’zi 
minerallarni yorilish tendensiyasi juda kuchli bo’lib tezda bir yoki bir necha 
shakllarga bo’linib ketadi ((sluda) shunday qilib qoyalar kuchining pasayishiga 
tom ma’noda ularning ham hissalari bor albatta. 
Minerallarning muhim xususiyatlari quyida batafsil berilgan: 
Qattiqlik ehtimol minerallarni baholashni muhim xususiyatlaridan biridir.Bu sinov 
odatda qattiq modda sifatida mashhur bo’lgan bir necha moddalarni tirnatish orqali 
baholanadi. 
Yorilishi ba’zi minerallarning Kristal yuzalar bo’ylab parallel yorilish 
qobilyatini belgilash orqali aniqlanadi.Minerallarda yorilishning turli xil 
ko’rinishlari uchrab turadi masalan prizmatik tarzda yorilish, kubik shaklda 
yorilish,rom shaklda va boshqa ko’rinishlari mavjud. 

---

51