Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Материалнинг мустаҳкамлиги тайёрланган намунанинг шаклига, 
ўлчамларига, қўйилган кучнинг ўсиш тезлигига ва куч тушаётган юзанинг 
ҳолатига боғлиқ; баъзи материалларнинг (пластмассалар, битумли бетонлар) 
мустаҳкамлигига синаш вақтидаги ҳарорат ҳам таъсир этади. Баландлиги 
кўндаланг кесимнинг томонларидан кичик бўлган призма кубга нисбатан 
сиқилишга яхши қаршилик кўрсатади. 
Цилиндр ёки призма шаклидаги намуналарнинг мустаҳкамлик чегараси 
кубникидан 25% кам бўлади. Чунки, намунанинг баландлиги қанча катта 
бўлса, сиқилишда ҳосил бўладиган кўндаланг кенгайтирувчи куч шунча 
юқори бўлади. Қурилиш материалларининг сиқилишдаги мустаҳкамлик 
чегараси 0,05 МПа дан 1000 МПа гача бўлиши мумкин. 
Материалларнинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси (R
сиқ
, МПа) 
қуйидаги формула ёрдамида топилади: 
R
сиқ

Р
буз

Ғ , 
бу ерда : Р
буз
-намунани бузувчи куч, Н; 
F-намунанинг кўндаланг кесим юзаси, м
2
. 
Айнан 
шу 
формула 
ёрдамида 
материалнинг 
чўзилишидаги 
(R
чўз
)мустаҳкамлик чегараси ҳам топилади. Сиқилишдаги мустаҳкамлик 
чегараси кўпгина материаллар учун марка вазифасини бажаради. Баъзи 
қурилиш материалларининг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 2.2-
жадвалда келтирилган. 
Эгилишдаги мустаҳкамлик чегараси.
Материалларнинг эгилишга 
синаганда намуна икки таянчга қўйилади ва симметрик равишда эгувчи куч 
таъсир эттирилади. 
2.2-жадвал 
Баъзи қурилиш материалларининг сиқилишдаги мустаҳкамлик 
чегараси 
Материаллар 
Сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси, МПа 
Гранит 
120-250 

---

42