Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

Пластификацияловчи қўшимчалар. 
Қурилиш қоришмалари ғишт, 
оғир, енгил ва ячейкали бетонлар каби ғовак юзаларга ёйилгани учун 
тезликда сувсизланади. Қоришманинг қулай жойланувчанлигини ошириш 
мақсадида таркибига минерал ва полимер моддалар асосида тайёрланган 
пластификаторлар киритилади. Цемент ва оҳак асосидаги қоришмалар 
таркибига гилтупроқ кукуни ёки ундан тайёрланган лой бўтқаси минерал 
пластификаторлар сифатида қўшилади. Минерал пластификаторлар сифатида 
трепел, глиеж, диатомит, туффит ва шу каби гидравлик кукун моддалардан 

---

327 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
фойдаланиш мумкин. Бундан ташқари қаттиқ ёқилғи куллари, домна шлаки 
кукуни каби чиқиндилар ҳам минерал пластификатор сифатида ишлатилади. 
Ушбу 
минерал 
пластификаторлар 
қоришманинг 
қулай 
жойланувчанлигини ошириш билан бирга сув ушлашлик хусусиятини, сув ва 
нам мухитларга бардошлилигини, совуққа чидамлилигини оширади. 
Минерал қўшимчалар таркибида меёрдан ортиқ органик аралашмалар, 
туз эритмалари бўлмаслиги керак, акс ҳолда қоришманинг сифати пасайиши 
ва сувоқчиликда ишлатилганда ранги ўзгариши мумкин. 
Органик 
сиртактив 
моддалар 
қурилиш 
қоришмасини 
пластификациялаш, ҳаво пуфакчалари киритиш мақсадида қўшилади. 
Пластификаторлар сифатида ЛСТ (лигносулфонат технически) милонафт, 
канифол совуни каби моддалар боғловчи массасига нисбатан 0,1-0,3% 
киритилади. 
Ҳозирги вақтда қурилиш қоришмаси таркибига суперпластификаторлар 
(массага нисбатан 1% гача) ва гелполимер моддалар қўшилади; С-3 каби 
суперпластификаторлар қоришма қулай жойланувчанлигини кескин 
оширади. Гелполимерларнинг бир грамм

моли 50-1000 грамм

молгача сув 
молекулаларини вақтинчалик (6-24 соатгача) боғлаш хусусиятига эга бўлиб, 
боғловчи массасига нисбатан 0,1-0,3% қўшилиши қоришманинг сув 
ушлашлик хусусиятини кескин оширади. 
Қурилиш қоришмаси қишда ишлатилганда таркибига қотишини 
тезлаштириш ва сувнинг музлаш ҳароратини пасайтириш мақсадида калций 
хлорид, натрий хлорид, поташ, натрий нитрат каби моддалар қўшилади.