Кўчмас мулк иқтисодиёти

Назорат учун саволлар: 
1.
Бозор иқтисодиёти шароитида «Кўчмас мулк иқтисодиёти» фанининг моҳияти. 
2.
«Кўчмас мулк иқтисодиёти» фанининг предмети ва мақсади. 
3.
«Кўчмас мулк иқтисодиёти» фанининг асосий вазифалари. 
4.
«Кўчмас мулк иқтисодиёти» фанининг иқтисодий ва ижтимоий фанлар билан 
алоқаси 
2-мавзу. Кўчмас мулк объектларининг моҳияти 
 
Режа: 
2.1. Моддий объектларни кўчмас мулклар таркибига киритилиши.
2.2.Кўчмас мулк объектини тузиш жараёни ва унинг қатнашувчилари.
2.3. Кўчмас мулк объектларининг ҳаётий цикли.
2.4. Кўчмас мулк объектлари эскириши 
2.1. Моддий объектларни кўчмас мулклар таркибига киритилиши 
 
Мустақилликка эришилгунга қадар (Ўзбекистонда ЎзР ФК биринчи қисмини 
амалиётга жорий этилгунга қадар)
5
собиқ иттифоқ республикалари ҳудудларида 
иқтисодий назария ва хўжалик амалиётида кўчмас мулк объекти деган ибора ўрнига 
асосий фондлар ибораси қўлланилар эди. Асосий фондларга ишлаб чиқариш ва ноишлаб 
чиқариш (бинолар, иншоотлар, турар жойлар, машиналар, мол-ҳол, асбоб-ускуналар, кўп 
йиллик экинлар ва ҳ.к.) га тегишли жисмлар киритилган бўлиб, улар ўз табиий ҳолларида 
халқ хўжалигида бир неча йил хизмат кўрсатадилар ва бутун хизмат муддати мобайнида 
ўз истеъмол шаклларини йўқотмайдилар. Асосий фондлар (машина ва ускуналарсиз)-
қўзғалмас мулкнинг бир қисми бўлиб, уларнинг таркибида ер ҳисобга олинмаганлиги 
5
ЎзР Қонуни.«ЎзР ФК биринчи қисмининг тасдиқланиши ҳақида» №163-1 21 декабрь 1995 й. 

---

12 
боис, бу ибора нисбатан тор маънони касб этади. Ернинг товар-пул муносабатларидан 
четлаштирилиши “кўчмас мулк объекти” иборасининг “асосий фондлар” ибораси шаклига 
ўзгаришига олиб келди. 
ЎзР “Давлат статистикаси ҳақида”
6
ва Ўзбекистон Республикасида бухгалтерия 
ҳисобининг миллий стандарти (БҲМС) N5 “Асосий воситалар”
7
Қонунларига асосан 
Ўзбекистонда асосий фондларнинг янги классификатори (АФАК) ишга солинган. Бу 
классификатор барча мулк турларига мансуб ташкилотлар, корхоналар томонидан 
қўлланилади. АФАКда таснифлаш объектлари-бу товар ишлаб чиқариш ёки хизмат 
кўрсатиш учун узоқ муддат давомида кўп маротаба ёки доимий ишлатиладиган асосий 
фондлардир. 
Асосий фондлар моддий ва номоддий турларга бўлинади (2.1-расм).