Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Sotilgan tovarlarning qiymati
. 
Sotilgan tovarlarning tannarxi ishlab chiqarish xarajatlaridan quyidagicha hosil qilinishi mumkin: 
Sotilgan tovarlarning tannarxi = ochiq zaxiralar + ishlab chiqarish qiymati –yopiq zaxiralar * 
*Tovar moddiy zaxiralar bu yerda tugallangan mahsulot deb keltirilgan.
 
No ishlab chiqarish tannarx (xarajatlar) 

---

167 
Ishlab chiqarishdan keyin tayyor yakuniy mahsulot no ishlab chiqarish va no ishlab chiqarish yuqori 
harajatlarni kabi boshqa harajatlarning hammasini qamrab olgan holda sotish bo`limiga jo`natilardi. No 
ishlab chiqarish yuqori harajatlari davriy harajat deb ham yuritiladi. Chunki, bu harajatlar ma`lum 
moliyaviy davr uchun sarflanadi va inventorlar qiymatiga qo`shilmaydi. Shuning uchun, davriy xarajatlar 
bular sarflardir. No ishlab ishlab chiqarish harajatlari yoki davriy harajatlar quyidagicha batafsil to`ldirish 
mumin: 
1.
Taqsimlash harajatlati yoki marketing harajatlari: Masalan, tashish harajatlari (mahsulotni yetkazib 
berish), savdo vakolatnomasi va mahsulotlar reklamasi harajatlari. 
2.
Umumiy va ma`muriy harajatlar: Bular yuqori ishlab chiqarish harajatlariga o`xshash lekin ishlab 
chiqarish bo`limlaridan boshqa bo`limlarda sarflanadi. Masalan, ma`muriy ishchi xodimlar ish 
haqi, savdo boshqaruvchisi ish haqi, eskirish sarflari, sug`urta, va ijara haqi. Ushbu harajatlarning 
hammasi offis (savdo bo`limi) da sarflanadi yoki odatda bular offis (ma`muriy) harajatlar deb 
yuritiladi.
22
 Ishlab chiqarish harajatlarning xaraketiga ko`ra tasnifi 
Buxgalteriya hisobida, harajatlar xarakterti ishlab chiqarish yoki faoliyatda o`zgarishlar bo`lganda 
harajatlarda o`zgarishlar ro`y beradigan holatni anglatadi.ishlab chiqarish mahsulot yoki xizmat ishlab 
chiqarishni anglatsa, faoliyat tashkiliy yoki tadbirkorlik operatsiyalarining fizik o`lchovini anglatadi. 
Masalan, zavodda ishlab chiqarilgan mahsulot birligi, savdo faoliyati va ishchilarning ishlagan (bevosita 
yoki bilvosita mehnat) ish soatlariga to`g`ri keladigan savdo birligi, yoki tadbirkorlik yoki xizmat 
ko`rsatish ishlab chiqarishidagi ishchilar foydalanadigan mashinalar ish soatlari. Ishlab chiqarish 
harajatlarning xarakteriga ko`ra 3 ta turi mavjud, bular, o`zgarmas harajatlar, o`zgaruvchan harajatlar va 
aralash harajatlar.