Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Xarajatlarning terminologiyasi va tasnifi 
Ko’pchilik insonlarning fikriga ko’ra, xarajatlar sarflarga o’xshab ketadi. Lekin aslida sarflar bu 
xarajat emas. Sarf deganda aktivlarning resurslaridan boshqa bir aktivlarni paydo qilish uchun ishlatish 
tushuniladi. Boshqa tomondan, xarajatlar bu ma’lum bir muddat ichida foydaolish uchun resurslardan 
foydalanishdir. Garchi xarajatlar mahsulotni o’lchashda ishlatilmasada, ular xarajat , davr xarajati deb tan 
olingan. 
Xarajatlarning tasnifi turli korxonalarda bir biridan farq qiladi. Biroq odatda, xarajatlar 3ta asosiy 
toifaga bo’linadi: 
1.
Vazifa (Funksional) 
2.
Muomala 
3.
Yo’naltirish va taqsimlash. 
Xarajatlarni vazifasiga ko’ra tasniflash
Xarajatlarning vazifasiga ko’ra tasniflanishi har bir xarajatning mohiyati va rolini tushuntitib 
berishga harakat qiladi. Funksional xarajatlar sifatida tasniflanadigan xarajatlar o’z ichiga ishlab chiqarish 
xarajatlari, sotilgan mahsulotlarning xarajati va no-ishlab chiqarish xarajatlarini oladi. 
7.Ishlab chiqarish xarajatlari 
 
Ishlab chiqarish xarajatlari tannarx va o’tkazish qiymatiga bo’linadi. 
Tannarx 
bu barcha to’g’ri 
xarajatlardan tashkil topgan xarajatdir; ular moddiy xarajatlar va to’g’ri mehnat to’lovlarini yo’naltiradi.
O’tkazish qiymati xarajatlari
bu xom ashyoni tayyor mahsulotga aylantirishda sarflanadigan 
xarajatlardir. O'tkazish xarajatlari bevosita ish qiymati xarajatlari va bilvosita ishlab chiqarish
xarajatlarining uyg'unligidan iboratdir. 
Bilvosita xarajatlar
bu mahsulot va tovar moddiy zaxira 
qiymatini aniqlaydigan xom-ashyo va to’g’ridan-to’g’ri mehnat xarajatlaridan tashqari boshqa 
xarajatlardir. Bilvosita xarajatlarga ish haqi, ijara , zavod binosining, uskunalarning eskirishi, sug’urta, 
boshqarish, kommunal, texnik xizmat ko'rsatish xarajatlari va ishlab chiqarish faoliyati, xodimlari va 
ob'ektlarini ta'minlash uchun ishlatiladigan boshqaxarajatlarni misol qilish mumkin.
Ishlab chiqarish xarajati, shuningdek, mahsulot qiymati deb ham ataladi chunki bu xarajat 
mahsulotning yoki ko’rsatilgan xizmatning qiymatini o’zidaaks etadi.