Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

2. Boshqaruv hisobining funksiyalari 
 
Boshqaruv faoliyatining har bir funktsiyasi aloqa mahorati va menejerlar tomonidan
motivatsiyaga muhtojdir. Bu zarur bo’lgan choralar faol va samarali amalga oshirilishi mumkinligini 
kafolatlashi kerak.
Rejalashtirish 
Menejerlar o’z ishlarini har qanday savdo munosabati, ishlab chiqarish va kapital xarajatlar bilan 
bog’liq qaror qabul qilishlaridan oldin rejalashtirishlari kerak. Rejalashtirishni qisqa muddatli va uzoq 
muddatliga ajratsa bo'ladi. Har bir tashkilot bir yil davomida amalga oshirishi lozim bo’lgan ishlarni 
batafsil rejasini tuzib chiqadi. Ikki yildan besh yillik ish uchun, rejalashtirish jarayoni umumiy amalga 
oshiriladi. Misol uchun, joriy yildagi sotuvlarni rejalashtirishda, samarali qarorlar nima mahsulot (turi, 
miqdori, narxi va boshqalar) sotish, maqsadli bozor va narxlashga oid masalalarda qabul qilinishi kerak. 
19
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 
186 bet. 

---

163 
Ishlab chiqarish uchun 
Operatsion rejalashtirish
quyidagilarga nisbatan qarorlar qabul qilinishini 
talab qiladi: xom ashyo va ishchi kuchi, xom ashyo, qayta ishlash va tayyor mahsulotlarga 
inventarizatsiya. Boshqa tomondan, menejerlar , shuningdek, ishlab chiqarish darajasi uchun 
rejalashtirishni ham o'ylab ko'rishlari kerak. Strategik rejalashtirish o’z ichiga kapital qo’yilma yoki uzoq 
muddatli (mulk, o’simlik, uskunalar) aktivlarga bo’lgan xarajatlarga oid qarorlarni qabul qilishni qamrab 
oladi. 
Qaror qabul qilish 
Foyda olishga asoslangan tijorat tashkilotlarda, menejerlar resurslardan shunday oqilona 
joylashtirishlari kerakki, natijada tashkilot o’z foydasini maksimallashtirishga erishishi lozim. Boshqa 
tomondan, nodavlat notijorat tashkilotlari uchun ham moliyaviy resurslar shunday samarali ajratilishi
kerakki, rejalashtirilgan barcha tadbirlar mos ravishda amalga oshirilishi kerak. Qisqa yoki uzoq muddatli 
resurslar bo’lgan inson, mahsulot yoki xizmatlarga investitsiya kirgizishga oid qarorlarni qabul qilish 
jarayoni davlat sektorida ham, xususiy sektorda ham muhim o’rin tutadi. 
Kutilmalarning muayyan darajasida, yakuniy qarorni qabul qilishga qadar moliya, ishdagi atrof 
muhitga ta’sir va tashkilot xodimlarining mansab istiqbollari kabi elementlarni anglash lozim. Qaror qabul 
qilish jarayonida xarajatlar savolini ko’rib chiqishda ijtimoiy faktorlar va boshqa nomoliyaviy omillar mos 
ravishda tuzilishi kerak. Ushbu bosqichda menejerlar boshqaruv buxgalterining yordamida o’z xodimlari, 
manfaatdor tomonlar va biznes rahbarining qiziqishini inobatga oluvchi eng maqbul qarorlarni qabul 
qilishda muhim rol o’ynaydi.
Nazorat 
Boshqaruv qaror qabul qilish natijasida amalga oshiriladigan biznes faoliyatninazorat qilishi kerak. 
Bundan tashqari, davr oxirida olingan natijalar haqida vaqti-vaqti bilan baholash qilinishi kerak. 
Boshqaruv - maqsadga birinchi tuzilgan rejaga mos ravishda erishilayotganligiga, yoki allaqachon 
tashkilot tomonidan maqsadlar o’rnatilganligiga kafolat berishi lozim. Nazorat qilish uchun menejerlar 
tegishli, aniq va o’z vaqtida yoki har bir bo’linmadan alohida ma’lumotga ega bo’lishlari lozim. Ushbu 
bosqichda xarajatlarni o’lchash juda muhim hisoblanadi. Olingan har qanday axborot tashkilotning boshqa 
tomonlariga ham tarqatilishi kerak. Samarali bog’lanishni ta’minlash uchun, tashkilot tuzilmasi
menejerlarning nufuzi va majburiyatlarini aniq ko’rsatib berishi kerak.