O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Rasm.3Navli un ishlab chiqarish jarayonlarining shaklanishi
Un ishlab chiqarishda asosiy ma yda lo vchi mashina sifat ida valli dastgoxlar 
ishlatiladi. Valli dastgoxlar keyingi texnologik uskunalar va transport vosit alarini ishlas h 
rejimini belgilab boradi. Qo’shimcha maydalash vazifasini vimol, entoleytor, detasher 
kabi yordamchi uskunalar bajaradi. 

---

52 
Dast labki aralashma ni elak larda bir xil t arkibli frakst iya larga ajratish jarayoni 
elash deb ataladi. Texnologik jarayonda elash, maydalash jarayo nining davo mi 
hiso blanadi. Dast labki aralashmani elakda elash davomida ikki xil mahsulot - qoldiq 
(elak teshiklaridan o’tmay qolgan zarrachalar) xosil bo’ladi. 
Frakstiyalarga ajratilgan yordamchilar uch guruxga bo’linadi: yirik, o’rta va 
ma yda. Dunst lar esa qattiq va yumshoq xiliga ajrat iladi. Dunst - bu mayda 
yormacha bilan un orasida turadigan o’rta frakst iyadir. Eng mayda frakstiya un deb 
ataladi. 
Hozirgi vaqtda maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha saralash uchun shkaf 
tipidagi ZRSh-M va RZ-BRB rassevlari qo’llanilmoqda.
Oraliq mahsulotlar rassevlarda saralanib, yirikligi bo’yicha bir xil, lek in s ifat i 
bu yic ha xar xil t arkibga ega bo’lga n zarrachalarni ho sil q iladi, chunki uning 
tarkibida toza endosperm, qobiqli endosperm va qobiq zarralari bo’ladi. Agar bunday 
zarralardan iborat aralashma yana valli dastgoxlarda maydalansa, qobiqlarning o’tib 
ketishi natijasida mahsulotning sifati keskin pasayadi, ayniqsa, oliy navli unning chiqish 
miqdori kamayadi. 
Hozirgi vaqtda oraliq mahsulotlarni asilligi bo’yicha saralash uchun ZMS va A1-
BSO tipidagi sitoveyka uskunali qo’llaniladi. bilan baholanadi. 
U n t o r t i s h n i n g t e x n o l o g i k s x e m a l a r i o d d i y v a m u r a k k a b ko’rinishida 
bo’ladi. Oddiy un tortishda bug’doy va javdari donlaridan jaydari un olinadi.
Murakkab un tortishda bir navli, ikki navli va uch navli unlar olinadi. Navli unlarning 
chiqish miqdori bazis (me’yoriy) ko’rsatkichlar bilan belgilab qo’yilgan. 
Un-do nini ma yda las h o rqali o linad igan qimmat li o ziq o vqat mahsuloti 
hisoblanadi.
Unn ing 
s ifat i 
st andart
t ala b lar iga 
ja vo b 
berishini aniqlash uchun 
laboratoriyada ishlab chiqarilayotgan xar bir un navining o’rta namunasi tekshiruvdan 
o’tkaziladi. Ular quyidagi sifat ko ’r sat k ic h la r i a n iq la na d i: r a ng i, h id i, t a ’mi,
g ’ ijir la s h is h , zararkunandalar bilan zararlanganligi, metallomagnit aralashmalar 
miqdori, yirikligi, namligi, qo’llanish darajasi, klekovina miqdori va sifat i,
s hu ning dek no n p is h ir is h yo’ li bila n no nbo plik xo s sa lar i aniq lanad i.
Un tortish bo’limidan ishlab chiqarilgan unlarning sifat me’yorlari quyidagicha : 
namligi 14,5%; kuldorlik o/n-0,55%,1/n-0,75%,2/n-1,25%, kleykovina o/n-28%,1/n-
30%,2/n-25%, mineral aralashmalarga yo’l qo’yilmaydi.