O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar 
1.
 
Byudjet tasnifining mazmuni, zarurligi va ahamiyatini 
tushuntirib bering. 
2.
 
Byudjet tasnifining qanday turlari? 
3.
 
Byudjet daromadlarini turli belgilariga ko‗ra guruhlash 
sabablarini tushuntirib bering. 
4.
 
Byudjet xarajatlarini tasniflash turlarini tushuntirib bering. 

---

199
5.
 
Byudjet taqchilligini qoplash manbalariga ko‗ra qanday 
guruhlarini bilasiz? 
6.
 
Byudjet islohotlari sharoitida byudjet tasnifining tako-
millashuvini izohlab bering. 
 
Mavzu yuzasidan topshiriqlar 
1.
 
Byudjet tasnifi turlarini aks ettiruvchi klaster tuzing va 
tushuntirib bering. 
2.
 
Byudjet tasnifini takomillashtirish zarurligini ifodalovchi 
omillar ro‗yxatini tuzing va izohlab bering. 
3.
 
Axborot ma‘lumotlari asosida O‗zbekiston Respublikasi 
byudjet tasnifini xorijiy davlatlar byudjet tasniflari bilan 
qiyoslang va qisqacha xulosa yozing.
 

---

200
 
 
9-BOB. DAVLAT BYUDJETI DAROMADLARI TIZIMI
9.1. Davlat byudjeti daromadlarining iqtisodiy
mazmuni va manbalari
Jahonning turli mamlakatlarida har xil sabablar bilan 
ijtimoiy-iqtisodiy inqirozlar yuz berayotgan hozirgi davrda 
O‗zbekistonda puxta o‗ylangan soliq-byudjet siyosati mamla-
katimizning o‗z oldiga qo‗ygan maqsadlari sari dadil odimlab 
borishiga xizmat qilmoqda. Oxirgi yillarda yalpi ichki mahsulot 
barqaror o‗sish sur‘atlarining ta‘minlanayotganligi, davlat 
byudjetining 
profitsit 
bilan 
ijro 
qilinayotganligi 
ham 
mamlakatimizda yuritilayotgan fiskal siyosatning oqilona 
ishlab chiqilganligi va samarali amalga oshirilayotganligining 
yana bir isbotidir.
Rivojlanishning navbatdagi ustuvor yo‗nalishlari va 
vazifalarini samarali bajarishda davlat byudjeti ham samarali 
dastak-vosita sifatida faol ishtirok etadi.
Ma‘lumki, davlat byudjeti mamlakatda yaratilgan yalpi 
ichki mahsulot va milliy daromadning qiymatini qayta 
taqsimlashda ishtirok etadi. Mamlakat yalpi ichki mahsu-
lotining davlat byudjeti orqali qayta taqsimlanish jarayoni 
quyidagi 9.1-rasmda aks ettirilgan.
Bunday qayta taqsimlash jarayonlari natijasida byudjet 
daromadlari 
shakllanadi. 
Byudjet 
daromadlari 
davlat 
markazlashgan moliyaviy resurslarining bir qismi bo‗lib, 
Iqtisodiy mazmun-mohiyati jihatidan
 davlat byudjeti daromadlari – 
davlat 
bilan korxonalar, tashkilotlar, muassasalar va aholi o‗rtasidagi davlat 
markazlashgan pul fondining shakllanishi yuzasidan vujudga keladigan 
iqtisodiy pul munosabatlari hisoblanadi. 

---

201
davlatning funksiyalarini bajarish uchun xizmat qiladi. Ular 
pul mablag‗lari fondlarini shakllantirish jarayonida vujudga 
keladigan iqtisodiy (moliyaviy) munosabatlarni o‗zida ifoda 
etadi, bu munosabatlar asosida turli darajadagi hokimiyat 
organlarining ixtiyorida pul mablag‗lari fondlari shakllanadi.