Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Koʻp qiymatli(ma’noli) mantiq 
hozirgi zamon mantigʻining bir 
tarmogʻi boʻlib, muhokamani «chin», «xato», «qisman chin», «qisman xato»,
kabi tushunchalar orqali ifodalaydi. Agar formal va klassik mantiqlardada 
mulohazalar ikki qiymatli (chin yoki xato) boʻlsa, koʻp ma‘noli mantiqda 
mulohazalar uchta va undan ortiq qiymatlidir. Shuning uchun bu mantiq 
«koʻp ma‘noli mantiq» deb yuritiladi. Bu mantiqda eng oddiy sistema uch 
ma‘nolidir. Masalan, Siz ―BMTning Nizomini bilasizmi? -degan savolga 
―ha‖, ―yoʻq‖, ―qisman bilaman ‖ kabi javoblarni olish mumkin. 
Qiymatli mantiqning bir qanchasi matematika va mantiq kesishuvi 
joyida vujudga kelgan boʻlib, ularning ba‘zilari asosida Kantor toʻplam 
1
Қаранг:Кондаков Н.И. Логический словарь-справвочник-М.:Наука,1975-С.249 

---

369 
nazariyasi duch kelgan paradokslar sababini topishga urinish yotadi.
Ma‘lumki, nemis olimi Kantor ishlab chiqqan toʻplam nazariyasi bir necha 
hal qilib boʻlmaydigan paradokslar bilan toʻqnashib, ularning sababi 
aniqlanmagandan soʻng, undan qutilishga urinish yoʻlida logitsizm, 
konstruktivizm, intuitsionizm kabi oqimlar paydo boʻladi. Ularda paradoks 
bilan bogʻliq ziddiyatlarni zamonaviy formal mantiq asosida hal qilishga 
urinish kuzatiladi. 
Induktiv mantiq
–noklassik mantiq yoʻnalishlaridan biri boʻlib, unda 
induksiya, shu jumladan matematik induksiya, faktlar etishmovchiligi 
sharoitida, chinlik ehtimoli qanday boʻlishidan qat‘iy nazar, muammoni hal 
etish yoʻlida muayyan mulohazalar hosil qilishga imkon beradi, degan 
xulosaga kelinadi. muayyan matematik induksiya? Induktiv mantiq 
prinsiplari XX asr olimlari L. E. Brauer va A. Geytinglar tomonidan ishlab 
chiqilgan.
Klassik mantiqqa asoslanganmatematikada
XA (x) ifoda 
quyidagicha oʻqiladi: «Hamma X A xossasiga ega». Klassik mantikqa 
koʻra, agar bu ifodalar arifmetika aksiomalariga mos kelsa, toʻgʻri (chin) deb 
qabul qilinadi. Matematika uchta musbat sonlarning bir butuni h dan tuzilgan, 
uniA (h)ning tashkil topish usuli qiziqtirmaydi. Intuitiv mantiqda bu sonning 
tuzilish usuli ma‘lum boʻlgandagina AxA (X) ifodasi chin (toʻgʻri) 
hisoblanadi. A ning toʻgʻriligidan (chinligidan) V ning toʻgʻriligini bevosita 
keltirib chiqarish metodi ishlab chiqilgandagina, implikatsiya (a 
v) chin 
(toʻgʻri) hisoblanadi.