Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Sakrash nima? 
Sakrash tabiat va jamiyatda sodir boʻladigan sifat 
oʻzgarishlarini anglatadigan falsafiy tushuncha boʻlib, taraqqiyotning uzluksiz 
koʻrinishiga qaraganda ancha tez oʻtadigan jarayondir. 
Sakrash 
miqdor 
oʻzgarishlaridan sifat oʻzgarishlariga oʻtishda 
uzluksizlikning uzilishini bildiradi. Sakrash narsa va hodisalarning uzluksiz 
rivojlanish davomida tayyorlanib, shu uzluksiz rivojlanish momenti tugab, 
uzilish sodir boʻlishi bilan zaruriy ravishda yuz beradi. Sakrash birdaniga, 
toʻsatdan boʻladigan holatgina emas, balki yangi sifat elementlari koʻpayishi 
orqali yuz beradigan tadrijiy jarayon hamdir. 
Sakrashning turlari oʻz harakteriga koʻra tabiat va jamiyatda xilma-xil 
boʻlib, 
ular 
bir-birlaridan 
farq 
qiladilar. 
Jamiyat 
taraqqiyotidagi 
sakrashlarning oʻziga xos tomoni shuki, bu sakrashlar eski ijtimoiy tuzumni 
yoʻq qilish va yangi ijtimoiytuzumni oʻrnatadigan ijtimoiy jarayonlar, tadrijiy 
rivojlanish orqali amalga oshadi. Bunday sakrashlarni ikki guruhga boʻlish 
mumkin: birinchisi — portlash yoʻli bilan boʻladigan sakrashlar, ikkinchisi 
sekin-asta, tadrijiy yoʻl bilanboʻladigan sakrashlar. Birinchi tur sakrashlarning 
oʻziga xos xususiyati shundan iboratki, bunda narsa va hodisalarning yangi 
sifatga oʻtishi nihoyatda tezlik bilan yuz beradi va kutilmagan natijalarni, 
tasodifiy jarayonlarni boshlab yuborishi, hatto salbiy holatlarni keltirib 
chiqarishi ham mumkin. 
Sakrashning ikkinchi turida esa, eski sifat elementlariningasta-sekin 
yoʻqolib borishi va yanga sifat elementlarining asta- sekin toʻplanishi 
natijasida yanga sifat paydo boʻladi. 
Shunday qilib sakrash quyidagi jihatlarga ega: 
-
birinchidan, sakrash taraqqiyot natijasida amalga oshadigan obyektiv va 
qonuniy jarayondir; 
-
ikkinchidan, sakrash tadrijiylikning uzilib, miqsor Uzgarishlaridan tub 
sifat oʻzgarishlariga oʻtishidir; 
-
uchinchidan, sakrash eskini tugatish va yangi sifatga mos 
keladigan holatlarning vujudga kelishi tufayli sodirboʻladigan ziddiyatlarni 
hal qilishdir; 
-
toʻrtinchidan, sakrash olamning rivojlanib, ilgarilab borishidir. 
Hodisalarning sifat xususiyatlariga va ularning rivojlanish sharoitiga 
bogʻliq ravishda eski sifatdan yangi sifatga
oʻtish turli shakllarda sodir boʻladi. Har bir narsa, hodisa oʻzining aniq 
inkor qilinish usuliga, oʻz navbatida aniq sakrash shakliga egadir. 
Demak, har qanday oʻzgarish, har qanday rivojlanish miqdor 

---

260 
va sifat oʻzgarishlarining oʻzaro bir-biriga oʻtishi orqali sodir boʻladigan 
jarayonlardan iborat. Borliqning hamsohasida doimo eski, umri tugayotgan 
narsa va hodisalarning barham topishi, yangi narsa va hodisalarning 
vujudgakelish 
jarayoni sodir boʻlib turadi. Bundagi eskining yangi bilan almashinishi inkor 
deb ataladi. 
Oʻzgarish va rivojlanish jarayonida