Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

Falsafaning asosiy qonunlari va tamoyillari. Qarama-qarshilik va 

---

256 
ziddiyat qonuni. Miqdor va sifat oʻzgarishlari dialektikasi. Inkorni-inkor 
qonuni va vorisiylik. 
Falsafa oʻz mohiyati bilan narsa va hodisalarning harakati, oʻzgarishi va 
rivojlanishiga ular oʻrtasidagi bogʻlanish va aloqadorlik munosabatlarini 
oʻrganadi. Shuningdek, jamiyat va inson tafakkurining mavjudlik 
qonuniyatlari ham borliqning ajralmas qismi sifatida umumiy aloqador 
qonuniyatlarda oʻrganiladi. Albatta, olamdagi har qanday bogʻlanish ham 
rivojlanishga sabab boʻlavermaydi. Chunki bu bogʻlanishlarning koʻlami, 
mohiyati, ta‘sir kuchi va doirasi turlicha. Bogʻlanishlarning ana shu 
xususiyatlariga qarab, zaruriy va tasodifiy, ichki va tashqi, bevosita va 
bilvosita, muhim va muhim boʻlmagan va hoka‘zo bogʻlanishlarga ajratish 
mumkin. 
Shuningdek, olamda boshqa voqea yoki hodisalardan alohida, ular bilan 
bogʻliq, oʻzaro aloqadorlikda va ta‘sirda boʻlmagan birorta ham voqea yoki 
hodisa mavjud emas. Demak, oʻzaro bogʻlanish va ta‘sir natijasida narsa-
hodisalarda oʻzgarish sodir boʻladi. Lekin, barcha oʻzgarishni har doim ham 
birdaniga, yaqqol sezish mumkin emas. Chunki olamning namoyon boʻlish 
turli darajada boʻlganligi sababli, oʻzgarishlar ham turlichadir. 
Tashqi faktorlar (inson faoliyati, yorugʻlik, issiqlik, namlik, atmosfera 
bosimi) natijasida roʻy beradi oʻzgarishlarni koʻz koʻradi, quloq eshitadi. 
Xullas, ular oson anglab olinadi, ochiq-oydin namoyon boʻladi. ulardagi oʻzaro 
bogʻliqlikni ham oson koʻrish, ilgʻash mumkin. Ana shunday oson koʻrish va 
ilgʻash mumkin boʻlgan, ochiq-oydin roʻy beradigan voqea, hodisa, natijaga 
nisbatan «zohiriylik» tushunchasi, mohiyatini ilgʻash qiyin boʻlgan va murakkab 
ichki sabablar natijasida kechadigan jarayonlar oʻzgarishlarga nisbatan 
«botiniylik» tushunchasi qoʻllaniladi. Falsafada rivojlanish, oʻzgarish, 
taraqqiyot jarayonlari dialektik nuqtayi nazardan qarama-qarsxiliklar birligi va 
ana shu birlik asosida roʻyo beradigan oʻzgarishlar asosida oʻrganiladi.