Sportda matematika

Kichik qon aylanish doirasi tomirlari 
Yurak o‘ng qorinchasidan arteriya konusidan o‘pqa tarmogi chiqib ketadi. Ko‘krakning IV umurtka 
satxida o‘pka tarmogi o‘ng va chap o‘pka arteriyalariga bo‘linadi. Qon o‘pka arteriyalari orqali 
o‘pkaga boradi. O‘pkada qon bilan xavo o‘rtasida gaz almashinuvi ro‘y beradi qon kislorodga 
boyiydi. So‘ng, xar bir o‘pkadan 2 tanadan o‘pka venalari yurakning chap bo‘lmachasiga arterial 
qonni olib kelib quyadi. Kichik qon aylanish doirasining xususiyatlaridan biri shundan iboratki, 
arteriyalarda venoz qon okadi, venalarda esa arterial qon okadi. 
Kichik qon aylanish doirasini quyidagi sxemada tasvirlash mumkin: 
Doiraning boshlanishi o‘ng qorincha chiqadi o‘pka tarmogi (venoz qon)
yo‘naladi o‘pkalarga chiqadi 4 o‘pka venasi (doira tugaydi), (arterial qon) kelib 
quyiladi chap bo‘lmachaga
 

---

337 
Jismoniy ish ta’sirida yurakdagi o‘zgarishlar 
Sportchilar yuragi jismoniy ish ta’sirida gipertrofiyaga uchraydi. Gipertrofiya – bu yurakning xajmi 
oshish bilan xarakterlanadi. Gipertrofiya natijasida yurak kameralarining xajmi oshadi, miokard 
kalinlashadi. Lekin miokardning gipertrofiya darajasi sport turiga va mutaxasisligiga boglik. 
CHidamlilikka 
chinikayotgan 
sportchilarda 
miokard 
gipertrofiyasi 
yaxshi 
ifodalangan 
(marafonchilar, changichlarda). Kuch va chakaloklikni rivojlantirayotganlarda esa u kam 
ifodalangan (gimnastlar, ogir atletikachilar). Keskin gipertrofiyalangan yurak biologik jixatdan zaif 
bo‘ladi. O‘rta me’yorda gipertrofiyalangan yurakda nerv oxirlarining uchlari keng tarmoklanadi, 
kapillyar to‘rining satxining kengayishi sababli, miokardni kon bilan ta’minlanishi yaxshilanadi. 
Muskul to‘kimada mioglobin mikdori xam oshadi. Xujayralarda membranali strukturalar aktiv 
sintezlanadi va yigilib boradi