Qon ketish turlari va usullari

Qon ketish turlari va usullari.

Qon ketish turlari

Tashqi qon ketish

• Arteriyadan qon ketishi,venadan qon ketishi,kapilyardan qon ketishi kiradi.

Arterial qon oqish eng xavfli bo‘lib, bir necha daqiqadan keyin odam o’lishi mumkin. Bu hol yirik qon tomirlari arteriyalar shikastlanganda yuz beradi.

• Arterial qon oqish eng xavfli bo‘lib, bir necha daqiqadan keyin odam o’lishi mumkin. Bu hol yirik qon tomirlari arteriyalar shikastlanganda yuz beradi.
• Venoz - tananing qon tomirlari shikastlanganda yuz beradi.
• Kapilyar qon - qon oqishi eng mayda qon tomirlari-kapilyarlar shikastlanganda yuz beradi (terining shilinishi, uncha chuqur boimagan jarohatlar, kesib olish va h.z).

Tashqi qon ketish belgilari:

• Arteriyadan qon ketishi belgilari tomirdan chiqayotgan qon fantandek otiladi;
• Bosim yuqori bo’ladi;
• Qonning rangi och qizil bo’ladi,chunki kislorodga to’yinganligi uchun;

• Vena qon tomiridan qon ketishining belgilari tomir devori bo’ylab bir tekisda oqib chiqadi;
• Bosim past bo’ladi,pulslanib oqadi;
• Qonning rangi to’q qizil rangda bo’ladi.
• Yuzaki shikastlanishdan tirnalganda igna kirganda birnechta kapilyarlar jarohatlanishiga va qon ketishiga sabab bo’ladi.

Ichki qon ketish

• Parenximatoz qon ketish deb ataladi.Chunki parenxima o’pka,jigar,taloq va buyraklar kiradi.

Ichki qon ketishida to‘qimalar, a’zolar yoki bo’shliqlar ichiga qonga to ‘la boshlaydi. To‘qimalarga quyilgan qon ularning orasiga singib,uni shishirib, kengaytirib yuboradi, infiltrat yoki qontalash paydo bo‘ladi.Qon to‘qimalar ichiga bir tekis singmay, ularni bir chetga surib qo‘yishi tufayli atrofi qon bilan cheklangan bo‘shliq yuzaga kelsa, buni gematoma deyiladi.

• Ichki qon ketishida to‘qimalar, a’zolar yoki bo’shliqlar ichiga qonga to ‘la boshlaydi. To‘qimalarga quyilgan qon ularning orasiga singib,uni shishirib, kengaytirib yuboradi, infiltrat yoki qontalash paydo bo‘ladi.Qon to‘qimalar ichiga bir tekis singmay, ularni bir chetga surib qo‘yishi tufayli atrofi qon bilan cheklangan bo‘shliq yuzaga kelsa, buni gematoma deyiladi.

Ichki qon ketish

• Bunda qon inson tanasining bo’shlig’ida oqadi.O’z vaqtida aniqlanmagan taqdirda juda xavflidir.Ko’pincha ichki,shu jumladan parenximatoz azolarning shikastlanishida kuzatiladi.Qon tashqariga chiqmaganligi sababli,ichki qon ketishini aniqlash uchun tez-tez nafas olish,hushidan ketish,rangining oqarib ketishi kabi belgilarga e’tabor berishi kerak.

Qon to’xtatish usullari:

Qon ketganda birinchi yordam haqida qisqacha ma’lumot.

• Agar qon ketishi og’ir bo’lsa jarohat olgan odamni yotqizib,oyoqlarini ko’tarish zarur.
• Qonni vaqtincha to’xtatish uchun shikastlangan tomirni qisish yoki qo’l-oyoqni kuchli bukish yoki jgut qo’yish mumkin.
• Darxol shoshilinch yordamni chaqirish.
• Jarohatga tegish,yuvish,undan yot jismlarni olib tashlash mumkin emas.
• Agar jarohat yuzasi ifloslangan bo’lsa,uning chetlari jarohatdan tashqariga yo’nalishda tozalanishi kerak,jarohat atrofiga yod,xlorgeksidin,vodorod peroksidi kabi antiseptik surtilishi darkor.

Arterial qon ketishida birinchi tibbiy yordam

• Qonni vaqtincha to’xtatish uchun jarohatlangan arteriyani darhol uning yonidan o’tadigan suyakka bosish kerak;
• O’mrov osti arteriyasidan qonni to’xtatish qiyin.Buning uchun jabrlanuvchining qo’lini orqaga olib,o’mrov ortida joylashgan arteriyani birinchi qovurg’aga bosish kerak;
• Qo’ltiq osti arteriyasini barmoqlar bilan qattiq bosish kerak,chunki u chuqur joylashgan bo’ladi;

Jgut qo’yish texnikasi.

• Jgut qo’yishdan oldin jgut qo’yiladigan terini qisib qo’ymaslik uchun oyoq yoki qo’lga sochiq yoki bint o’raladi;
• Jgut oyoq yoki qo’l ostidan o’tkaziladi,uning uchi olinib,so’ng o’rta qismida cho’ziladi,jgutni qo’ yoki oyoq atrofidan qon oqishi to’xtaguncha aylantiriladi;
• Jgut qattiq qisib bog’lanmaydi,chunki uning ostidagi to’qimalar jarohatlanadi;
• Jgutni to’g’ri qo’yilganini nazorat qilish kerak.Bunda jgut solingan sohaning pastida puls yo’qoladi,qon oqishi to’xtaydi;
• Jgut o’ramlaridan birining ostiga jgut qo’yilgan vaqt(soat va daqiqalari) yozilgan qog’oz qistirib qo’yiladi

Jgut bo‘lmagan holda arteriyadan qon oqishini burama solish yoki qo‘l-oyoqni mumkin qadar ko‘proq bukib,shu holatda mahkam qilib bog‘lab qo‘yish bilan ham to'xtatish mumkin.Burama solib oqayotgan qonni to‘xtatish uchun tizimcha, dumaloq qilib o‘ralgan ro‘molcha,gazlama va boshqa narsalardan foydalanish mumkin.

• Jgut bo‘lmagan holda arteriyadan qon oqishini burama solish yoki qo‘l-oyoqni mumkin qadar ko‘proq bukib,shu holatda mahkam qilib bog‘lab qo‘yish bilan ham to'xtatish mumkin.Burama solib oqayotgan qonni to‘xtatish uchun tizimcha, dumaloq qilib o‘ralgan ro‘molcha,gazlama va boshqa narsalardan foydalanish mumkin.

Kichik kapilyar yoki venoz qon oqishida yordam

• Kichik kapilyar yoki venoz qon oqishida bosib turuvchi bog’lam qo’yilishi yoki paxta dokali tamponni leykoplastr yordamida mahkamlab qo’yish lozim.Bog’lam bir necha paxta va doka qavatlaridan iborat bo’lishi kerak.Bog’lam qo’yilgan tana qismi qattiq siqilmasligi zarur.Bosib turuvchi bog’lam kichik arteriyalardan qon chiqqanda qo’llanilishi lozim.

foydalanilgan adabiyotlar:

• “Hayot faoliyati xavfsizligi”,O.R.Yuldashev,

O.T.Hasanova, Toshkent-2014;

• “Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish”,A.G.Gadoyev,G.S.Oripova, Toshkent-2011.