O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «axborot texnologiyalari» kafedrasi

Provayder

Internet xizmatini ko’rsatuvchi tashkilot. Foydalanuvchi Internet 
xizmatidan foydalanishida provayder tanlay bilishi kerak bo’ladi, chunki Internet tezligi 
va sifati profayderga bog’liq. Demak, foydalanuvchi provayderga murojaat qilishidan 
oldin uning imkoniyatlari bilan tanishib chiqishi lozim bo’ladi. 
Protokol

bu kompyuterlar o’rtasidagi o’zaro munosabatni (ma’lumotlar qabul 
qilish va uzatish) aniqlab beradigan qoidalar majmuidir. Internet asosan 
TCP/IP(Transfer Control Protocol/Internet Protocol) protokolidan foydalanadi. 
TCP/IP

bu Internetdagi kompyuterlarning ma’lumot almashishi uchun standart 
protokollar guruhi. Protokol to’g’ri bo’lsa, u holda kompyuterlar orasida aloqa 
o’rnatiladi. 
Server

bu kompyuter yoki dastur bo’lib, boshqa kompyuter yoki dasturlardan 
tushadigan so’rovlarni qayta ishlash uchun belgilanadi. Server kompyuterlar, odatda, 
tarmoq xizmatini ta’minlaydi, lekin alohida kompyuter sifatida ishlatilishi ham 

---

mumkin. Server kompyuterda mavjud bo’lgan fayllardan boshqa kompyuterlarda 
foydalaniladi. 
Brauzerlar. 
Internet tarmog’i rivojlanib, undan foydalanishning yangi
imkoniyatlari, ya’ni ma’lumotlarni tez va aniq ko’rish, ma’lumot almashishning 
engillashini ta’minlovchi dasturlar ishlab chiqilgan. Bunday dasturlar brauzerlar 
deb ataladi. Brauzerlarga 
Microsoft Internet Explorer, Netscape Neviqator, 
Outlook Express
va
Netscape Nessender 
dasturlari misol bo’la oladi. Har bir 
brauzer (dastur)ning turli imkoniyatlari mavjud: 
Microsoft Internet Explorer
brauzeri yordamida Internetda ma’lumotlarni
izlab topish, ko’rish va qabul qilish mumkin. 
Outlook Express
brauzeri esa elektron pochtada ishlashga mo’ljallangan. 
1994 yil o’rtalarigacha keng foydalanuvchilar ommasi tomonidan Internetga
qiziqish yo’q edi, chunki unga ulanish va unda ishlash texnologiyasi oddiy 
foydalanuvchilar uchun qulay emas edi. Internetdan yalpi foydalanishda birinchi 
qadam Web texnologiyasining yuzaga kelishi bo’ldi. Web texnologiyasining
yaratilishi shaxsiy kompyuterlar yaratilishi singari inqilobiy hodisa deb 
qaralmoqda. 
Trafik – bu muayyan vakt mobaynida tarmoq orkali uzatiladigan axborot xajmi. 
Ba’zi bir provayderlar Internet xizmati uchun uz mijozlarining trafik hisoblarini 
olib boradilar va xattoki ulardan qo’shimcha tulovlarni xam undirib oladilar. Trafik 
tushunchasi Bilan axbrotni kabul kili shva uzatish tezligi tushunchalari
chambarchas boglik. Tezlik bir sekunddagi bitlarda ulchanib va juda kup 
parametrlarga ega bo’ladi: provayderga ulanish turiga,modem tezligiga va sizning 
internet provayderingizning ulanish xususiyatiga boglikdir. Shuningdek axborot 
olish tezligi uzoklashgan kompyuterning bandlik darajasi ya’ni siz bilan birga 
undan axborot olishni xoxlovchilar mikdoriga boglik.
 
IP va URL manzil tushunchalari 
IP-manzil

Internetga ulangan har bir kompyuterning unikal sonli manzili 
hisoblanadi. IP-manzil, odatda, qiymati nuqtalar bilan ajratilgan o’nli son( 0 dan 255 
gacha) ko’rinishida yoziladigan 4 ta qismdan iborat, masalan,