Sharq tillari

 

 Arab
tilida bosh, qaratqich, va tushum kelishiklaridan boshqa ya‟ni jo‟nalish, 
o‟rin-payt, va chiqish kelishiklarining qo‟shimchalarining qo‟shomchalari 
ko‟makchilar bilan ifodalanadi. Ko‟makchidan keyin kelgan ot albatta qaratqich 
kelishigining shaklida bo‟lishi kerak. Lekin o‟zbek tiliga tarjima qilganda ko‟makchi 
qaysi ma‟noni anglatsa, o‟sha ma‟noda tarjima qilinadi.
 
Arab tilida otlarning ko‟pchiligi uchta kelishigda turlanadi. Biroq ba‟zi otlar 
faqat ikkita kelishikda turlanadi, chunki tushum kelishiigining ma‟noi qaratqich 
kelishigining ma‟nosida to‟g‟ri keladi. 
So‟z 
oxiri 
Muannas jins 
Muzakkar jins 
Kelishik 
Holatlar
un 
in 
an 
خجُبٛ 
خجُبٛ 
خجُبٛ 
تُبٛ 
تُبٛ 
بجُبٛ 
Bosh kel 
Qarat 
kelishig 
Tushum 
Noaniqlik

---

77 
kelishig
U 
i 
a 
خجُبطُا 
خجُبطُا 
خجُبطُا 
تُبطُا 
تُبطُا 
خُبطُا 
Bosh kel 
Qarat.kel 
Tushum.kel
Aniqlik
Otlarning ikkilik son va to’g’ri ko’plik son shakllarining turlanishi. 
Otlarning ikkilik son shakllari faqat ikkita kelishikda, bosh kelishik va qaratqich-
tushum kelishiklarida turlanadi 
Aniqlik holati 
Noaniqlik holati 
So‟z oxiri 
Muannas 
muzakkar 
Muannas 
Muzak
kar 
kelishi
k 
Ani 
Ayni
ٕبزجُبطُا 
ٖ٤زجطُا 
طُا
ٕبجُب
ٖ٤زجُبطُا 
ٕبزجُبٛ 
ٖ٤زجُبٛ 
ٕبجُبٛ 
ٖ٤جُبٛ 
Bosh 
.kel 
Qar-
tush.ke
l
To‟g‟ri ko‟plikning muannas va muzakkar jinslari ham bosh kelishik, qaratqich-
tushum kelishiklarida turlanadi. 
So‟z 
Aniqlik holati 
Noaniqlik holati 
Kelishik
jins 

---

78 
oxiri 
Una 
Ina 
ٕٞؽلالُا 
ٖ٤ؽلالُا 
ٕٞؽلاك 
ٖ٤ؽلاك 
Bosh kel 
Qar-tush.kel
Muzakkar 
Atun- 
Atu- 
Atun- 
Ati
- 
دبؽلالُا 
دبؽلالُا 
دبؽلاك 
دبؽلاك 
Bosh.kel 
Qar-tush.kel
Muannas
Ko‟rsatish olmoshlarining qaratqich-tushum kelishikida ikkilik son shakli 
quyidagicha bo‟ladi: muzakkar jinslarda ٖ٣نٛ \hazayni\ va ي٘٣م\ zaynika\ 
Muannas jinslarda ٖ٤ربٛ \hatayni\ va ي٘٤ر \taynika\ bo‟ladi. 
Ega, ot-kesim va ular bilan moslashgan aniqlovchilar bosh kelishik shaklida bo‟ladi:
Otlar holatda qaratqich kelishikda hamda ko‟makchilardan so‟ng kelsa 
quyidagicha bo‟ladi. Masalan: خكوـُا ٢ك \fi g‟urfati\-xonada, غُٖ٘ٔا ٢ُا \ilal 
masna‟i\ -zavodga.
Matnni yozing, o‟qing va tarjima qiling: